Toetsproces Stap 3: Toetsvorm kiezen en toetsontwikkeling
Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 29 december 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘
Inhoudsopgave
- Wat is het belang van een goede keuze voor de toetsvorm?
- Hoe kies je de juiste toetsvorm bij leerdoelen?
- Wat zijn de verschillende toetsvormen in het onderwijs?
- Wat zijn de algemene richtlijnen voor het maken van toetsen?
- Wat is de volgende stap in het toetsproces?
Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in stap 3 in het toetsproces; een toetsvorm kiezen en de toetsontwikkeling.
Na het lezen van dit artikel ken je een aantal verschillende toetsvormen en hun functie op basis waarvan je een toetsvorm kiest. Ook kun je een aantal algemene handvatten voor de ontwikkeling van toetsvragen benoemen.
Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.
1. Wat is het belang van een goede keuze voor de toetsvorm?
Bij de keuze van een toetsvorm is het belangrijk om aansluiting te zoeken bij het leerdoel. Op deze manier toets je waarover je onderwezen hebt en kun je een uitspraak doen of de gestelde doelen behaald zijn. Als je bijvoorbeeld de vaardigheden van een leerling wilt meten, is een multiplechoice-toets over het algemeen niet zo’n geschikte methode. Toch kom je in het onderwijs vaak vreemde keuzes tegen in toetsvormen. Dit kan komen doordat een bepaalde toetsvorm gemakkelijk te organiseren is of omdat een leraar niet goed weet wat de voor- en nadelen van verschillende toetsvormen zijn en hoe deze ontworpen moeten worden.
‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/toetsvormen-en-toetsontwikkeling/‘
2. Hoe kies je de juiste toetsvorm bij leerdoelen?
De keuze voor een toetsvorm begint bij de leerdoelen. Het is belangrijk dat de vorm die je kiest aansluit bij deze doelen. Vaak biedt de taxonomie die je gebruikt hebt bij het opstellen van de leerdoelen aanknopingspunten voor het soort toets. In dit artikel nemen we de taxonomie van Bloom als voorbeeld. Over de verschillende taxonomieën zijn aparte video’s gemaakt, die je kunt vinden in de community voor leraren.
Zoals je in het overzicht kunt zien, bestaat de taxonomie van Bloom uit verschillende cognitieve niveaus. Deze taxonomie biedt suggesties voor toetsvormen en bijbehorende vragen. De toetsvorm moet in staat zijn om de leerdoelen te meten en een uitspraak te doen over in welke mate een leerling deze doelen heeft behaald. Maar goed, hoe maak je dan de keuze voor een specifieke toetsvorm?
3. Wat zijn de verschillende toetsvormen in het onderwijs?
In deze reeks behandelen we een aantal verschillende toetsvormen, namelijk: gesloten vragen, open vragen, een mondelinge toets, een authentiek assessment, toetsen met groepswerk en alternatieve toetsvormen. Hieronder volgt een overzicht van deze toetsvormen en hun toepassingen.
Om deze dit artikel behapbaar te houden heb ik per toetsvorm een extra artikel gemaakt waarin het doel, de voor en nadelen en de toetsontwikkeling van de specifieke toetsvorm uitgebreider behandeld worden je vindt onder elke toetsvorm een link naar het desbetreffende artikel met meer informatie.
3.1 Gesloten vragen: Toetsen van kennis en vaardigheden
Gesloten vragen zijn goed geschikt om kennis van leerlingen te toetsen. Sommige leraren denken dat het stopt bij het toetsen van kennis, maar dat is niet zo. Gesloten vragen zijn ook geschikt om hogere cognitieve vaardigheden te toetsen.
Als we de piramide van Bloom als taxonomie bekijken kun je de niveaus onthouden, begrijpen en toepassen dus goed toetsen met gesloten vragen. Een voorbeeld van een gesloten vraag is:
Voorbeeldvraag:
Volgens artikel 23 van de Grondwet over de vrijheid van onderwijs mag iedereen:
- een school oprichten en deze naar eigen overtuiging inrichten.
- een eigen geloof oprichten en dit aanleren op school.
- een school beginnen in elke buurt of wijk in Nederland.
Wil je meer weten over de voordelen van gesloten vragen en hoe ze ingezet kunnen worden? Lees het volledige artikel: Toetsen met gesloten vragen!
3.2 Open vragen: Toets hogere cognitieve vaardigheden
Open vragen zijn de geschikte toetsvorm als je hogere cognitieve vaardigheden wil toetsen. In de taxonomie van Bloom gaat het dan over toepassen, analyseren en evalueren. In de onderwijspraktijk worden open vragen ook gebruikt om de lagere cognitieve niveaus onthouden en begrijpen te toetsen, maar daarvoor is deze toetsvorm niet het meest geschikt. Ook voor het hoogste niveau creëren geldt dat er andere, meer geschikte toetsvormen bestaan. Een voorbeeld van een open vraag is:
Voorbeeldvraag:
Leg uit wat het oprichten van een school en deze naar eigen overtuiging inrichten volgens de vrijheid van onderwijs betekent (artikel 23 van de Grondwet).
Benieuwd hoe je open vragen effectief kunt gebruiken om hogere cognitieve vaardigheden te toetsen? Bekijk het artikel: Toetsen met open vragen!
3.3 Mondelinge toets: Voordelen en nadelen
Mondeling toetsen kost veel tijd van de docent. Het is bijzonder moeilijk om betrouwbaar, objectief, en transparant te zijn in een mondelinge toets. Daarom is een mondelinge toets in de basis af te raden. Toch zijn er enkele situaties waarin een mondelinge toets wel gewenst is: Inhoudelijk is een mondelinge toets gewenst als het uitdrukkingsvermogen van de leerling opgenomen is in de leerdoelen. Daarnaast kan mondeling toetsen tijd schelen wanneer het hele kleine groepen leerlingen betreft. Als laatste is een mondelinge toets geschikt om te compenseren voor onderdelen in de toets anders dan de leerdoelen. Denk aan beperkte taalvaardigheid of toetsangst bij leerlingen.
Vraag je je af of een mondelinge toets geschikt is voor jouw onderwijsdoelen? Lees er alles over in het artikel: Toetsen met een mondelinge toets!
3.4 Authentiek assessment: Toepassen van complexe vaardigheden
Het gaat om toetsmethoden waarmee gedrag wordt uitgelokt om aan de hand daarvan te kunnen beoordelen of complexe hogere orde vaardigheden behaald zijn. Een assessment is dus uitermate geschikt om te toetsen of de stof beheerst wordt op toepassingsniveau je kunt dus doelen toetsen die meer eisen van leerlingen.
Wil je leren hoe een authentiek assessment kan helpen bij het meten van complexe vaardigheden? Lees het uitgebreide artikel: toetsen met een authentiek assessment!
3.5 Groepswerk: Samenwerking meten in het onderwijs
In het echte leven, neem bijvoorbeeld je werk, wordt niet vaak om een volledig individuele prestatie gevraagd. In de meeste situaties gaat het om het gezamenlijk oplossen van een probleem waarbij samenwerken nodig is.Als het aanleren van het functioneren in een groep of ander samenwerkingsverband een centrale rol speelt in het onderwijs, is het ook redelijk om te meten hoe goed dit doel bereikt is. Hierbij gaat het om hogere orde cognitieve vaardigheden. Deze toetsvorm is niet geschikt voor het toetsen van geïsoleerde kennis en vaardigheden van de individuele leerling.
Hoe toets je samenwerkingsvaardigheden met groepswerk? Ontdek alle tips in dit artikel: Toetsen met groepswerk.
3.6 Alternatieve toetsvormen: Creatieve toetsopties
Veel toetsing en toetsvormen zijn gericht op kennisreproductie en begrip. Toetsing richt het leergedrag van de leerlingen waardoor zij zich focussen op het uit hun hoofd leren van de stof. Stellen leerlingen jou bijvoorbeeld de vraag; ‘wat moet ik weten of wat moet ik leren..’ dan denken ze dat er een begripstoets komt en focussen ze ook hun inspanning hierop. Zodra de toepassing van kennis wordt gevraagd in de toets zullen leerlingen hun inspanning daarop gaan richten. Het is dan ook aan te raden in je onderwijs een grote variatie aan toetsvormen te gebruiken waarin zowel kennis, vaardigheden, de integratie en het creatief omgaan met deze opgedane kennis en vaardigheden aan bod komt. Hier kunnen alternatieve toetsvormen van belang zijn.
In het specifieke artikel over alternatieve toetsvormen behandel ik een greep aan alternatieve toetsvormen zoals een concept map, interview, presentatie, taak verslag of tijdspecificatie, Rollenspel, STAR interview en een open-boek toets. Dit is zeker geen uitputtende lijst en bedoeld om even verder te kijken dan de welbekende pen en papier toetsen en varianten daarop. Lees meer in het uitgebreide artikel: Toetsen met alternatieve toetsvormen.
4. Wat zijn de algemene richtlijnen voor het maken van toetsen?
Het ontwikkelen van toetsen, ook wel de toetsontwikkeling of toets constructie genoemd, kent een aantal richtlijnen die je kunt volgen om de kwaliteit te waarborgen:
- Volg de stappen van het toetsproces. Het toetsproces bestaat uit een aantal stappen die eerder in deze reeks artikelen zijn behandeld.
- Begin bij de leerdoelen. Toets wat je wilt meten en houd de leerdoelen als uitgangspunt.
- Gebruik een toetsmatrijs. Dit biedt transparantie over wat je toetst en hoe zwaar het meetelt.
- Start met eenvoudige vragen. Begin de toets met enkele eenvoudige vragen om leerlingen op gang te helpen.
- Ontwerp een beoordelingsformulier. Dit zorgt voor transparantie en helpt bij een consistente beoordeling.
- Reguleer toetsomstandigheden. Vermijd onnodige afleidingen en complexiteit buiten de toetsinhoud.
- Plan een inzagemoment. Dit is een belangrijk leermoment voor leerlingen en geeft hen de kans om van hun fouten te leren.
- Werk samen met collega’s. Gebruik het vierogenprincipe en organiseer kalibratiesessies om de beoordeling consistenter te maken.
- Zorg voor transparantie. Maak duidelijk hoe de toets verloopt, hoeveel tijd er is en wat er precies wordt getoetst.
5. Wat is de volgende stap in het toetsproces?
De volgende stap in het toetsproces is het nakijken, normeren en rapporteren van een toets. In het volgende artikel gaan we dieper in op deze onderwerpen. Klik op deze link om het artikel over nakijken, normeren en rapporteren te bekijken.
Succes met het kiezen van de juiste toetsvorm bij jouw leerdoelen!
Op zoek naar praktische kennis over onderwijs en
een betrokken groep collega’s om samen mee te leren?
“Al je vragen over onderwijs, leren en lesgeven snel en op een pek beantwoord door
collega’s en andere experts”
‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘