Het toetsen van groepswerk: Voorkom dat één leerling al het werk doet en de rest mee lift!

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 29 december 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

1. Wat is een groepstoets?
2. Wat is het doel groepswerk toetsen?
3. Wat zijn de voor- en nadelen van het toetsen van groepswerk?
4. Hoe ontwerp ik een toets voor groepswerk?
5. De stappen van het toetsproces

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in het toetsen van groepswerk.

Na het lezen van dit artikel weet je waarom en waarvoor je de toetsvorm groepswerk gebruikt. Ken je de voordelen en nadelen ervan en ken je de regels voor het opstellen van groeps toetsen, zodat je kunt beginnen met het ontwerpen van je toets. 

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

1. Wat is een groepstoets?

In het echte leven wordt niet vaak om een volledig individuele prestatie gevraagd. In de meeste situaties gaat het om het gezamenlijk oplossen van een probleem waarbij samenwerken nodig is. Denk maar aan je werk. De meeste banen vereisen dat je op zijn minst afstemt met collega’s, vaak heb je je collega’s ook nodig om het gewenste resultaat te bereiken. Niet alleen in werk maar ook in je sociale leven speelt samenwerken een belangrijke rol. Samenwerken is daarom belangrijk op veel scholen. De leerlingen buigen zich over een probleem, maken afspraken, vergaderen, nemen verschillende rollen aan enzovoort. Maar hoe beoordeel je samenwerking? 

Ik behandel in dit artikel het doel, de voor- en nadelen en de toetsontwikkeling van groepswerk.

‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/toetsvorm-groepswerk/‘

2. Wat is het doel groepswerk toetsen?

Als eerste het doel; Als het aanleren van het functioneren in een groep of ander samenwerkingsverband een centrale rol speelt in het onderwijs. Dan is het ook redelijk om te meten hoe goed dit doel bereikt is. Hierbij gaat het om hogere orde cognitieve vaardigheden. Deze toetsvorm is niet geschikt voor het toetsen van geïsoleerde kennis en vaardigheden. 

3. Wat zijn de voor- en nadelen van het toetsen van groepswerk?

Als tweede de voordelen en nadelen; Zoals gezegd is samenwerken belangrijk op veel scholen. De samenwerking komt dan ook terug in de leerdoelen. De beste manier om samenwerking leerlingen te toetsen is door het daadwerkelijk beoordelen van een samenwerkingsopdracht.

De leerdoelen zijn dan ook een belangrijk uitgangspunt. De leerlingen leveren een gezamenlijk verslag in, een voorbeeld van een samenwerkingsmodel dat vaak voorkomt. Het nadeel van dit specifieke doel is dat het slecht meetbaar is of de samenwerking succesvol is. Het beoordelen van samenwerking is complex. Het is belangrijk dat je goed nadenkt waarop en hoe je de samenwerking beoordeelt. Hier ga ik straks dieper op in bij de toetsontwikkeling..

Het objectief beoordelen van samenwerkingsopdrachten is complex wanneer naast het product ook de samenwerking zelf beoordeeld wordt. Differentiëren in cijfers binnen de samenwerking is wel mogelijk. Dit is van belang wanneer er grote verschillen zijn in de geleverde bijdrage aan een product. Ontwerp hiervoor een beoordelingssysteem dat de individuele bijdrage in groepswerk in kaart brengt waardoor differentiëren in de beoordeling mogelijk wordt. 

Naast de doelen zijn er didactische redenen om te kiezen voor een samenwerkingsopdracht. In de meeste gevallen vergroot samenwerking actief leren, levert het hoogwaardige producten op en verhoogt het de motivatie van de leerlingen. Ook zijn er praktische overwegingen om te kiezen voor een samenwerkingsopdracht. Samenwerken kan kostenbesparend zijn, bijvoorbeeld in docent tijd. Soms zijn er ook andere beperkende factoren zoals beschikbare practicum ruimte of proefpersonen waar groepswerk een oplossing voor kan bieden. Soms zijn verschillende vakgebieden in de samenwerking betrokken. (Een beoordeling in meerdere vakgebieden is mogelijk en brengt wel weer  complexiteit met zich mee)

4. Hoe ontwerp ik een toets voor groepswerk?

Als derde ga ik in op de Toetsontwikkeling; een aantal regels die je aan kunt houden bij het ontwerpen van een groepstoets:

de vijf sleutelbegrippen; Johnson & Johnson ontwierpen de vijf sleutelbegrippen voor samenwerkend leren. Dit zijn creëer positieve wederzijdse afhankelijkheid, zorg voor individuele aanspreekbaarheid, stimuleer interactie, besteed aandacht aan sociale vaardigheden en besteed aandacht aan het groepsproces. Gebruik deze in je toetsontwerp. Bekijk voor meer informatie ook het artikel over de vijf sleutelbegrippen voor samenwerkend leren.

Samenwerkingsdoelen; wil je de samenwerking beoordelen, stel dan ook doelen die hierom vragen. Hieruit volgt logischerwijs. 

Wat wordt beoordeeld; gaat het om een geleverd product of ook het proces van de samenwerking? Wat je beoordeeld vind je in de doelen. Cluitmans (2000) maakt hierbij een onderscheid in: het product, het taakproces, het groepsproces, attitudes en mondelinge presentaties of verdedigingen.

Hoe wordt er beoordeeld; zorg dat er een duidelijk beoordelingsformulier is voor wat beoordeeld moet worden. Een rubric kan helpen voor het inhoudelijke deel maar ook voor het beoordelen van de samenwerking. Bekijk voor meer informatie het artikel over Beoordelen met Rubrics. 

Helderheid in de procedure; zorg ook voor helderheid in de procedure van beoordelen. Bijvoorbeeld: gaat het om een individueel of een groepscijfer. Wat zijn de beoordelingseisen, wanneer ontvangen de leerlingen hun cijfer en wat zijn de gevolgen van de beoordeling? 

Wie wordt beoordeeld; omdat het om groepswerk gaat, is het van belang voor de leerling wie, of welke groep, de beoordeling ontvangt, gaat het om een groepsbeoordeling, een individuele beoordeling of een combinatie van beide vormen.

Door wie wordt er beoordeeld; hierbij kun je denken aan de lesgevend leraar, een andere leraar, iemand uit het werkveld en leerlingen in co-assessment of leerlingen in een peer-assessment. Omdat het voor de leraar lastig is om het groepsproces te beoordelen. Is het vaak nuttig de leerlingen hierbij te helpen. 

Zelfbeoordeling; laat de leerlingen zichzelf en elkaar beoordelen op het proces. Gebruik heldere eisen zoals bijvoorbeeld de procesaspecten van Goldfinch. Dit zijn: enthousiasme/participatie, met ideeën komen, begrijpen wat gevraagd wordt, bijdrage aan het functioneren als team, organiseren/controleren van het team en efficiënt taken uitvoeren. In een peer assessment formulier ziet dit er zo uit. Horizontaal zie je de leden van de groep en verticaal de zojuist genoemde eisen. Deze kun je ook vervangen door andere eisen. 

De leerlingen scoren elkaar en zichzelf per eis van -1 tot 3. 

3 = beter dan de meeste andere groepsgenoten. 2 = ongeveer hetzelfde als de andere groepsgenoten. 1 = niet zo goed als de andere groepsgenoten. 0 = geen enkele nuttige bijdrage en -1 = de groepsgenoot was storend voor de groep. 

Scoreformulier samenwerking: Schrijf de namen van de groepsleden naast jezelf en geef iedereen een score van -1 tot 33 = beter dan de meeste andere groepsgenoten2 = ongeveer hetzelfde als de andere groepsgenoten1 = niet zo goed als de andere groepsgenoten0 = geen enkele nuttige bijdrage-1 = de groepsgenoot was storend voor de groep
	Jezelf:	Groepsgenoot A:	Groepsgenoot B:	Groepsgenoot C:
enthousiasme/ participatie
met ideeen komen
begrijpen wat gevraagd wordt
bijdrage aan het functioneren als team
organiseren/controleren van het team
efficiënt taken uitvoeren
Totaal punten:

De beoordeling van de leerlingen kan door de leraar als co-assessment gebruikt worden. In dit geval wordt de beoordeling als aanvulling gebruikt op bijvoorbeeld de observaties van de leraar zelf. Als puur gekeken wordt naar de beoordeling van de leerlingen onder elkaar spreek je van peer assessment. 

Verder noemde ik nog de beoordeling door een andere leraar. Dit kan relevant zijn omdat groepswerk vaak lastig objectief te beoordelen is. Beoordeling door een andere of extra leraar maakt de beoordeling objectiever.

5. De stappen van het toetsproces

Met dit artikel hoop ik je op weg te hebben geholpen in het proces van toetsen met gesloten vragen. Het kiezen van de juiste toetsvorm is een belangrijke stap om ervoor te zorgen dat jouw toets aansluit bij de leerdoelen en een valide meting oplevert. Voor meer informatie over verschillende toetsvormen kun je ook het artikel over het toetsproces stap 3 Toetsvorm kiezen en toetsontwikkeling lezen.

Zoals beschreven omvat het toetsproces meerdere stappen, van het bepalen van de functie tot het nakijken en rapporteren. Wil je meer weten over alle stappen in dit proces? Bekijk dan de bijbehordende artikelen:

• Stap 1: Bepalen van de functie van de toets: Summatief of Formatief
• Stap 2: Toetsdoelen en het opstellen van een Toetsmatrijs
• Stap 3: Toetsvorm kiezen en toetsontwikkeling
• Stap 4: Nakijken, normeren en rapporteren van een toets

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘