Tien manieren die ervaren leraren gebruiken om hun instructie effectief te maken

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 7/januari/2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

1. Wat is een instructie?
2. Waaruit bestaat een instructie?
   • Herhaal dagelijks een deel van wat eerder is geleerd
   • Herhaal dagelijks een deel van wat eerder is geleerd
   • Presenteer nieuw leermateriaal in kleine stappen
   • Stel veel vragen
   • Wees een model
   • (Bege)leid leerlingen in het oefenen met nieuw leermateriaal
   • Ga na of leerlingen het echt begrepen hebben
   • Zorg dat leerlingen succes tonen
   • Bied scaffolds voor moeilijke taken
   • Eis en monitor zelfstandige oefening
   • Activeer geleerde kennis regelmatig
3. Hoe geef ik goede onderwijs?

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in de instructieprincipes van Barak Rosenshine. Vanuit mijn achtergrond als biologie leraar, onderwijskundige en lerarenopleider schijf ik artikelen en maak ik video’s fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën geordend per thema en een groep onderwijsprofessionals waar je je inhoudelijke vragen aan kunt stellen.

1. Wat is een instructie?

Instructie in een onderwijskundige context verwijst naar de methoden en technieken die een leraar gebruikt om kennis en vaardigheden over te dragen aan leerlingen. Het is een systematisch proces waarbij de leraar doelgericht en interactief informatie, ideeën, vaardigheden en denkprocessen deelt.

Effectieve instructie gaat verder dan alleen het presenteren van feiten; het omvat het ontwerpen van leeractiviteiten, het faciliteren van interacties, het beoordelen van begrip en het aanpassen van de onderwijsmethoden aan de behoeften van individuele leerlingen. Het doel is niet alleen om kennis over te dragen, maar ook om kritisch denken, probleemoplossende vaardigheden en levenslang leren te stimuleren. Instructie is dus een cruciale vaardigheid voor leraren, omdat het de brug vormt tussen de leerstof en de leerling, waarbij de leraar actief betrokken is bij het leerproces van de student.

2. Waaruit bestaat een effectieve instructie?

‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/instructie-principes/‘

Wat is een instructie?

Rosenshine deed onderzoek naar het verwerken van informatie door de hersenen, effectief docentgedrag en leerstrategieën. Hieruit kwamen tien aspecten voor effectieve instructie. Door deze aspecten te gebruiken in de klas ontstaat een effectiever leerproces. De aspecten zijn: 

1. Herhaal dagelijks een deel van wat eerder is geleerd
2. Presenteer nieuw leermateriaal in kleine stappen en help leerlingen hiermee te oefenen
3. Stel veel vragen
4. Wees een model
5. (Bege)leid leerlingen in het oefenen met nieuw leermateriaal
6. Ga na of leerlingen het echt begrepen hebben
7. Zorg dat leerlingen succes tonen
8. Bied scaffolds voor moeilijke taken
9. Eis en monitor zelfstandige oefening
10. Activeer geleerde kennis regelmatig

Ik behandel de instructie principes onder de afbeelding één voor één. Op elk van de aspecten kun je dieper ingaan, daarom heb ik de aspecten gelinkt aan bijpassende verdiepende theorieën. 

Herhaal dagelijks een deel van wat eerder is geleerd

Herhaling versterkt wat al geleerd is. Het brengt verbindingen tot stand tussen wat we al wisten en nieuwe kennis. Dagelijks herhalen is vooral belangrijk voor informatie die vaak gebruikt moet worden. Herhalen helpt bij het automatiseren, het moeiteloos terughalen uit ons geheugen, van woorden, concepten en procedures. We hebben die nodig om problemen op te lossen, taken uit te voeren en nieuwe leerstof te begrijpen. Lees voor meer informatie het artikel over ‘Effectieve Leerstrategieën‘.

Presenteer nieuw leermateriaal in kleine stappen en help leerlingen hiermee te oefenen

Ons werkgeheugen is maar klein. Het werkgeheugen kan slechts vijf brokken informatie vasthouden. deze brokken worden ook wel chunks genoemd. Chunks kunnen worden verwerkt en in ons langetermijngeheugen worden opgeslagen als schema’s. Wanneer dat gebeurdan hebben we het onthouden.  Biedt dus steeds kleine hoeveelheden informatie aan en help leerlingen daarna met het oefenen daarvan. Ga pas naar de volgende stap als de vorige wordt beheerst. Lees voor meer informatie het artikel over ‘de werking van het geheugen‘.

Stel veel vragen

Vragen helpen leerlingen om te oefenen wat net gepresenteerd is en om verbindingen te leggen met wat al geleerd was. Vooral hoe- en waarom-vragen, zogeheten epistemische vragen, prikkelen dit. Lees voor verdiepende informatie het artikel over ‘assimilatie en accomodatie‘.

Wees een model

Leerlingen hebben ‘cognitieve’ steun nodig om te leren hoe ze taken uit moeten voeren en problemen op te lossen. Door als model te fungeren en hardop te vertellen over je denk en wat je  werkstappen zijn, kun je modeleren hoe je een probleem opgelost moet worden of hoe een taak uitgevoerd wordt. Bekijk voor meer informatie de het artikel over ‘modelleren‘.

Begeleid leerlingen in het oefenen met nieuw leermateriaal

Het eenmalig aanbieden van nieuwe lesstof is niet voldoende. Naast herhaling (het eerste instructieprincipe) is voldoende en gevarieerde oefening en overhoring nodig. Leerlingen moeten tijd besteden aan het herformuleren, uitbreiden en samenvatten van nieuwe stof om het goed op te slaan in hun langetermijngeheugen. bekijk voor verdieping de reeks video’s over activerende werkvormen. 

Ga na of leerlingen het echt begrepen hebben

Effectieve leraren gaan heel vaak na of leerlingen leerstof ook daadwerkelijk aan het leren zijn. Ze controleren niet alleen het product, maar ook het proces van leren. Ze bevorderen hiermee niet alleen de verwerking van de stof, ze kunnen ook nagaan of leerlingen wel het goede leren en of ze de lesstof goed begrepen hebben. Deze controle is dan ook onderdeel van het Directe instructie-model. Bekijk voor meer informatie de reeks artikelen over ‘feadback‘.

Zorg dat leerlingen succes tonen

Effectieve leerkrachten gaan veel en vaak na of hun leerlingen succesvol zijn. Oefening baart weliswaar kunst, maar alleen als leerlingen geen fouten inoefenen.

Bied scaffolds voor moeilijke taken

Naast zelf uitleggen kun je leerlingen bij moeilijke taken ook uitgewerkte voorbeelden geven waarin de stappen, die ze moeten volgen om tot een juiste oplossing te komen, zijn ingevuld. Zo bied je leerlingen een tijdelijke cognitieve ondersteuning ofwel een scaffold. Door steeds meer stappen weg te laten maak je de scaffold steeds kleiner zo begeleid je leerlingen geleidelijk naar een zelfstandige uitvoering van de taak. Lees voor meer informatie het artikel over ‘scaffolding‘.

Eis en monitor zelfstandige oefening

Je kunt, en wil, leerlingen niet blijvend aan de hand houden. Uiteindelijk moeten ze het zelf kunnen. Laat leerlingen zelfstandig oefenen en ga na of het ze gelukt is of dat er nog meer (al dan niet begeleide) oefening nodig is. Door zelfstandige oefening wordt kennis geautomatiseerd. Ook zelfstandige oefening is een onderdeel van het directe instructie-model. Lees voor meer informatie het artikel over het ‘Directe instructie-model‘.

Activeer geleerde kennis regelmatig

Leerlingen hebben geen eentonige, maar jusit een breed scala aan oefening nodig. Deze oefening moet verspreid over de tijd, om sterke en rijke schema’s te ontwikkelen. Hierdoor kunnen leerlingen makkelijker nieuwe dingen leren en eerder geleerde dingen uit het geheugen terughalen. Door vaak op het eerder geleerde terug te komen worden de verbindingen in de schema’s verstevigd en worden de schema’s uitgebreider en rijker. Houd de nodige tijd ertussen zodat de leerlingen nieuwe kennis in nieuwe situaties op kunnen doen. lees voor verdiepende informatie het artikel over ‘Effectieve Leerstrategieën‘ en het artikel over het ‘Constructivisme‘.

3. Hoe geef ik goede onderwijs?

Zoals ik in het begin van dit artikel al aangaf, gaat een Effectieve instructie gaat verder dan het presenteren van feiten. Barak Rosenshine formuleerde naast zijn tien instructieprincipes een kader voor cognitie met een zestal aspecten voor goed onderwijs. Dit zijn:

• herhaal, wat eerder is geleerd
• presenteer nieuwe inhoud en/of vaardigheden
• Begeleid oefenen (en controleren op begrip)
• feedback en correcties (en zo nodig opnieuw inoefenen)
• zelfstandig oefenen
• wekelijkse en maandelijkse herhalen

Als je hier goed naar goed kijkt dan lijkt dit kader als twee druppels water veel op het Directe instructie model.

De combinatie van de 10 instructieprincipes met een lesvoorbereiding in het Directe instructie model levert dan ook een effectieve leeromgeving op. Ik raad je daarom aan om je ook te verdiepen in het directe instructie model.

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘