Kennisconstructie in het constructivisme: Assimilatie, Accomodatie en het Equilibrium van Jean Piaget
Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 26/november/2023
Redacteur: Gezocht
“Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.”
Inhoudsopgave
- Wat is het Constructivisme?
- Wat is de Theorie van Piaget?
- Wat is Subjectivite Werkelijkheid?
- Wat is Intersubjectieve Werkelijkheid?
- Hoe werken Assimilatie en Accommodatie?
- Wat is een Cognitief Equilibrium?
- Conclusie: Cognitivisme in de onderwijspraktijk
Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in kennisconstructie volgens het constructivisme. Vanuit mijn achtergrond als biologie leraar, onderwijskundige en lerarenopleider schijf ik artikelen en maak ik video’s fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op onze community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën geordend per thema en een groep onderwijsprofessionals waar je je inhoudelijke vragen aan kunt stellen.
1. Wat is het Constructivisme?
Het constructivisme is ontstaan als kritiek op de leertheorie, het behaviorisme en het cognitivisme. Constructivisten vonden dat deze inzichten beperkt waren omdat deze voornamelijk uit klinische laboratoriumonderzoeken kwamen. Constructivisten zagen echter dat leren in de onderwijspraktijk soms anders verliep. Door deze kritiek ontstond er behoefte aan meer informatie over leren in de context van een echte leeromgeving. Met als concrete vraag: Hoe leren mensen eigenlijk echt in een complexe omgeving? Bijvoorbeeld leerlingen in een klaslokaal.
Het constructivisme benadrukt leren als een actief, constructief, cumulatief, doelgericht en zelfregulerend proces proces van kennisconstuctie. Deze onderwijskundige benadering stelt dat de lerende individueel kennis opbouwt, steunend op voorkennis en ervaringen binnen de sociale omgeving. Voor een dieper begrip van alle leertheorieën, raad ik je aan om het overkoepelend artikel over leertheorieën te lezen. Dit artikel focust op hoe het leerproces verloopt binnen het constructivisme, zoals beschreven door Jean Piaget, en de kernbegrippen assimilatie en accommodatie.
“Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/assimilatie-accomodatie-van-jean-piaget/“
2. Wat is de Theorie van Piaget?
Jean Piaget ontwikkelde een invloedrijke, en veel gebruikte, theorie over cognitieve ontwikkeling bij kinderen. De theorie stelt dat kinderen actieve ontdekkers zijn van de wereld en dat hun cognitieve ontwikkeling plaatsvindt via een reeks fasen, die elk gekenmerkt worden door unieke manieren van denken en begrijpen. Piaget stelde in zijn theorie dat kinderen door deze fasen bewegen in een vastgestelde volgorde, en dat geen enkele fase kan worden overgeslagen. Zijn theorie heeft daarmee diepgaande implicaties voor onderwijsmethoden, waarbij wordt benadrukt dat onderwijs moet worden afgestemd op de cognitieve capaciteiten die passen bij elke ontwikkelingsfase van het kind.
In dit artikel richten we ons op de essentie van Piagets visie op het leerproces. We gaan dus niet verder in op de cognitieve ontwikkeling en de door Piaget beschreven fases. Voor meer informatie daarover verwijs ik je naar het artikel: “De Cognitieve Ontwikkeling volgens Jean Piaget“
3. Wat is Subjective Werkelijkheid?
In het hart van het constructivisme ligt het idee dat onze perceptie van de werkelijkheid diep persoonlijk en subjectief is. Dit concept benadrukt dat de manier waarop we de wereld om ons heen interpreteren, uniek gevormd wordt door onze eigen ervaringen, emoties en kennis. Ieder individu ziet en begrijpt de wereld op een eigen, unieke manier.
Neem bijvoorbeeld het concept van een ‘stoel’. Wanneer gevraagd wordt om aan een stoel te denken, zal ieder individu zich een ander beeld voorstellen. Dit beeld is gebaseerd op hun persoonlijke ervaringen, culturele achtergrond en eerdere interacties met verschillende soorten stoelen. Voor sommigen kan dit een eenvoudige houten keukenstoel zijn, terwijl anderen misschien denken aan een luxueuze fauteuil.
“Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/assimilatie-accomodatie-van-jean-piaget/“
Deze subjectiviteit in perceptie illustreert hoe kennis en begrip variëren van persoon tot persoon. Constructivisten benadrukken dat deze individuele kijk op de wereld essentieel is voor het begrijpen van het leerproces. Het erkennen van deze subjectiviteit helpt ons begrijpen waarom verschillende mensen dezelfde informatie op diverse manieren kunnen interpreteren en gebruiken.
4. Wat is Intersubjectieve Werkelijkheid?
Terwijl het constructivisme de nadruk legt op de subjectiviteit van perceptie, introduceert het ook het concept van de intersubjectieve werkelijkheid. Dit verwijst naar het gemeenschappelijke begrip dat we ontwikkelen door communicatie en interactie met anderen. Ondanks onze individuele percepties, stelt het intersubjectiviteitconcept dat we in staat zijn om een gedeeld begrip van de wereld om ons heen te vormen.
“Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/assimilatie-accomodatie-van-jean-piaget/“
Laten we het voorbeeld van de ‘stoel’ opnieuw gebruiken. Individueel kan iemand een stoel zien als een simpel gebruiksvoorwerp om op te zitten, terwijl een ander het misschien ziet als een kunstwerk of een designicoon. Deze verschillende perspectieven komen voort uit persoonlijke ervaringen en kennis. Echter, door middel van taal en communicatie kunnen we tot een gedeeld begrip komen van wat een stoel is. We gebruiken omschrijvingen, functies en context om ons individuele begrip te verenigen in een gedeelde perceptie.
Neem bijvoorbeeld de ‘Rietveld stoel’. In eerste instantie zal iedereen een ander beeld hebben bij het woord ‘stoel’, maar zodra we de term ‘Rietveld stoel’ gebruiken, verschuift ons individuele beeld naar een meer specifieke, gedeelde voorstelling. Dit illustreert hoe taal ons helpt een brug te slaan tussen individuele percepties en een gemeenschappelijk begrip.
In het onderwijs is het begrijpen van intersubjectiviteit handig omdat het een kader bieden voor het gemeenschappelijk begrijpen van concepten. Door de intersubjectieve werkelijkheid te erkennen, kunnen leraren effectiever communiceren met hun leerlingen en hen helpen bij het vormen van een gedeeld begrip van de lesstof.
5. Hoe werken Assimilatie en Accommodatie?
“Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/assimilatie-accomodatie-van-jean-piaget/“
Wat is Assimilatie?
Assimileren verwijst naar het proces waarbij een kind nieuwe ervaringen of informatie opneemt binnen de reeds bestaande kennisstructuren of schema’s. Het proces van assimilatie is vergelijkbaar met het toevoegen van nieuwe stukken aan een al bestaand puzzel, waarbij de bestaande puzzel het huidige begrip van de wereld representeert. Wanneer een kind bijvoorbeeld leert over verschillende soorten vogels, en vervolgens een nieuwe vogelsoort ziet en herkent, past het deze nieuwe informatie in binnen zijn bestaande ‘vogel’-schema.
Wat is Accommodatie?
Accommodatie, aan de andere kant, vindt plaats wanneer het bestaande schema of de kennisstructuur niet volstaat om de nieuwe informatie of ervaringen te integreren. accomoderen vereist een aanpassing of een herstructurering van de bestaande kennis. Het is alsof het kind een nieuwe puzzel begint of een bestaande puzzel herordent om ruimte te maken voor nieuwe stukken. Een klassiek voorbeeld is wanneer een kind leert dat walvissen, ondanks dat ze in de zee leven, geen vissen zijn, maar zoogdieren. Dit vereist een herstructurering van hun bestaande dierenschema.
Toepassing in de Lespraktijk
In de klas zien we deze processen vaak terug. Een kind dat wiskundige concepten leert, zal eerst nieuwe sommen proberen op te lossen met bestaande rekenvaardigheden (assimilatie). Als het kind echter met complexere problemen wordt geconfronteerd, zoals breuken of algebra, moet het zijn begrip van wiskunde herstructureren om deze nieuwe informatie op te nemen (accommodatie).
Deze processen zijn niet alleen fundamenteel voor de cognitieve ontwikkeling van kinderen, maar bieden ook een waardevol inzicht voor leraren over hoe leerlingen kennis opbouwen en verwerken. Door te begrijpen hoe assimilatie en accommodatie werken, kunnen leraren effectiever onderwijs bieden dat aansluit bij de ontwikkelingsstadia van hun leerlingen.
6. Wat is een Cognitief Equilibrium?
Cognitief equilibrium, een centraal concept in Piagets theorie, verwijst naar een staat van mentale balans waarin een individu’s bestaande kennis en begrip in harmonie zijn met de ervaringen uit de omgeving. Dit evenwicht wordt bereikt wanneer de processen van assimilatie en accommodatie effectief worden toegepast om nieuwe informatie te integreren in bestaande schema’s, of om deze schema’s aan te passen aan nieuwe ervaringen.
Stel je een kind voor dat een stabiel begrip heeft ontwikkeld van wat honden en katten zijn. Dit kind bevindt zich in een staat van cognitief equilibrium met betrekking tot deze dieren. Wanneer het kind echter een onbekend dier tegenkomt, bijvoorbeeld een wasbeer, kan het tijdelijk een cognitief conflict ervaren: dit dier past niet naadloos in de bestaande schema’s van ‘hond’ of ‘kat’. Om terug te keren naar een staat van cognitief equilibrium, zal het kind de nieuwe informatie moeten assimileren door te leren dat dit een ander soort dier is, of door accommodatie, waarbij het zijn bestaande dieren-schema’s aanpast of uitbreidt.
In de onderwijscontext is het behouden of bereiken van cognitief equilibrium essentieel voor effectief leren. Leraren kunnen dit bereiken door lesmateriaal en activiteiten te ontwerpen die de leerlingen uitdagen maar ook aansluiten bij hun huidige kennisniveau. Het doel is om de leerlingen te helpen hun kennisconstructie voortdurend te verfijnen, en zo een stevige basis voor verder leren te leggen. Dit evenwichtige begrip stelt leerlingen in staat om nieuwe concepten en ideeën te integreren zonder overweldigd te raken, en bevordert een dieper, meer betekenisvol begrip.
7. Conclusie: Cognitivisme in de onderwijspraktijk
Voor jou als docent is het zaak om te streven naar leertaken die een cognitief conflict creëren (ofwel het cognitief equilibrium verstoren) zodat assimilatie en accommodatie optreden. Door deze processen worden cognitieve schema’s uitgebreid of worden er nieuwe cognitieve schema’s aangelegd bij je leerlingen. Anders gezegd er wordt iets geleerd!
Je bent als leraar dus een soort facelitator van cognitieve conflicten. Een goed aanknopingspunt van deze conflicten zijn misconsepties bij je leerlingen. Hierin schuilt een gratis cognitief conflict om van te leren.
Een leven lang lesgeven doen docenten samen.
Al je vragen over onderwijs, leren en lesgeven snel en op een pek beantwoord door
collega’s en andere experts.
“Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!”