Leertheorie Het Cognitivisme en de grondleggers Jerome Bruner en David Ausubel

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 26/november/2023
Redacteur: Gezocht
“Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.”

Inhoudsopgave

1. Wat is het Cognitivisme?
2. Wie Zijn de Grondleggers van het Cognitivisme?
3. Hoe Werkt Cognitief Leren?
4. Wat Zijn de Kernprincipes van het Cognitivisme in het Onderwijs?
5. Wat Zijn de Voordelen en Beperkingen van het Cognitivisme?
6. Conclusie: Cognitivisme in de onderwijspraktijk

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in de leertheorie het cognitivisme. Vanuit mijn achtergrond als biologie leraar, onderwijskundige en lerarenopleider schijf ik artikelen en maak ik video’s fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op onze community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën geordend per thema en een groep onderwijsprofessionals waar je je inhoudelijke vragen aan kunt stellen. In dit artikel duiken we diep in het cognitivisme, een essentiële leertheorie die een grote impact heeft op het moderne onderwijs. Voor een breder perspectief, verwijs ik je graag naar het overkoepelende artikel over leertheorieën: “De Betekenis en Relevantie van Leertheorieën: behaviorisme, gestaltpsychologie, constructivisme, cognitivisme en connectivisme op een rij“

1. Wat is het Cognitivisme?

Cognitivisme, vaak voorgesteld als een menselijke computer, benadert leren als een diepgaand proces van kennisverwerking. Deze theorie ziet de menselijke geest als een actieve verwerker van informatie, waarbij nieuwe kennis niet alleen wordt opgeslagen, maar ook actief wordt gekoppeld aan wat we al weten. Centraal in deze benadering staat het idee dat leren plaatsvindt door het selecteren, coderen, manipuleren en betekenisvol maken van informatie. Het is een dynamisch proces waarbij de leerling, al dan niet begeleid, zelfontdekkend te werk gaat.

“Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/leertheorie-het-cognitivisme/”

In het hart van cognitivisme ligt de overtuiging dat kennis bestaat uit drie fundamentele soorten: declaratieve (weten ‘wat’), procedurele (weten ‘hoe’) en situationele kennis (weten ‘wanneer’ en ‘waarom’). Deze kennissoorten worden geïntegreerd door middel van cognitieve schema’s, waardoor de leerling in staat is om complexe concepten en vaardigheden te begrijpen en toe te passen in verschillende situaties. Maar hierover verderop in het artikel meer. Het cognitivisme geeft net als andere leertheorieën een kijkwijze op hoe leren werkt en geeft daarmee aanknopingspunten voor de inrichting van onderwijs.

“Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/leertheorie-het-cognitivisme/”

2. Wie Zijn de Grondleggers van het Cognitivisme?

Jerome Bruner en David Ausubel hebben een onuitwisbare stempel gedrukt op het cognitivisme. Hun theorieën en inzichten bieden essentiële richtlijnen voor effectieve onderwijsmethoden.

Jerome Bruner: Zijn concept van volledig zelfstandig zelfontdekkend leren heeft een diepe impact gehad. Bruner moedigt aan dat leerlingen actief betrokken zijn bij hun leerproces, waarbij ze door middel van onderzoek en ontdekking nieuwe informatie verbinden met bestaande kennis. Later past Brunner, mede vanwege de kritiek van Ausubel, zijn ideeën rondom zelfontdekkend leren aan. Brunner komt met het conept van begeleid zelfontdekkend leren, waarbij de leraar de rol van facilitator en gids op zich neemt. Hierbij ondersteunt de leraar het leerproces door richting te geven en strategieën aan te reiken, zonder het leerproces te domineren.

“Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/leertheorie-het-cognitivisme/”

David Ausubel: Komt als reactie Brunner’s zelfondekkend leren met het concept actief ontvangend leren. Hierbij wordt de leerling gezien als een actieve deelnemer die nieuwe informatie ontvangt van de docent en verwerkt door deze te integreren met voorkennis. Deze benadering is meer docentgestuurd Ausubel benadrukt het belang van het activeren van deze voorkennis als een essentiële stap in het leerproces, en introduceerde het gebruik van advance organizers – hulpmiddelen die helpen bij het structureren van nieuwe informatie om deze effectief te koppelen aan wat al bekend is.

Voorbeeld van een advanced organizer. “Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/leertheorie-het-cognitivisme/”

De combinatie van zelfontdekkend leren en actief ontvangend leren, zoals voorgesteld door Bruner en Ausubel, biedt een dynamisch raamwerk voor het ontwerpen van effectieve en betekenisvolle leerervaringen. Deze aanpakken stellen leraren in staat om leeromgevingen te creëren die zowel stimulerend als ondersteunend zijn, en die leerlingen uitnodigen om zowel onafhankelijk als in samenwerking met anderen te verkennen en te leren.

“Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/leertheorie-het-cognitivisme/”

3. Hoe Werkt Cognitief Leren?

In het hart van het cognitivisme ligt de vraag: Hoe werkt onze cognitie ofwel ons brein? Volgens Bruner leren leerlingen door betekenis te geven aan nieuwe informatie door deze te integreren met kennis die opgeslagen ligt in het langetermijngeheugen. Zo worden cognitieve structuren uitgebreid als leerlingen nieuwe dingen ontdekken. We onderscheiden drie soorten kennissoorten in het langetermijngeheugen en drie representatievormen om kennis effectief toe te voegen aan cognitieve schema’s. ik behandel zowel de kennissoorten als de representatievormen hieronder.

De Drie Kennissoorten

1. Declaratieve Kennis: Dit is de ‘weet-dat’ kennis, zoals feiten en concepten. Het gaat om het kennen en begrijpen van informatie.
2. Procedurele Kennis: Dit type kennis omvat het ‘weet-hoe’. Het gaat over vaardigheden en processen, zoals hoe een wiskundig probleem op te lossen of een taal te spreken.
3. Situationele Kennis: Deze kennis houdt in ‘weten wanneer en waarom’. Het is het vermogen om te beoordelen wanneer en in welke context bepaalde kennis of vaardigheden toegepast moeten worden.

De Drie Representatievormen

Om de cognitieve structuren uit te beiden wordt onderscheid gemaakt in drie representatievormen. De representatievormen zijn opbouwend in complexiteit waarbij het kiezen van de juiste representatievorm om iets aan te leren dus een belangrijke vaardigheid van een docent is.

1. Enactieve Representatie: Dit is kennis verworven door te werken met concreet materiaal dat we kunnen voelen, ruiken en zien. Denk aan een practicum waarbij je een kikker ontleed bij biologie.
2. Iconische Representatie: Deze vorm omvat visuele en beeldende kennis. Het gaat om het begrijpen door middel van afbeeldingen, diagrammen of mentale beelden.
3. Symbolische Representatie: Dit is de meest abstracte vorm en omvat taal, wiskundige symbolen en andere tekenstelsels. Het stelt ons in staat om complexe concepten en ideeën te begrijpen en te communiceren.

“Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/leertheorie-het-cognitivisme/”

4. Wat Zijn de Kernprincipes van het Cognitivisme in het Onderwijs?

Het cognitivisme biedt een reeks principes die fundamenteel zijn voor effectief onderwijs. Deze principes helpen leraren bij het vormgeven van hun onderwijsmethoden om het leren te optimaliseren.

Zelfontdekkend Leren en Begeleid Zelfontdekkend Leren

Zelfontdekkend leren is een centraal principe binnen het cognitivisme. Het benadrukt dat leerlingen het meest effectief leren door actief betrokken te zijn bij het ontdekken van nieuwe concepten en ideeën. Begeleid zelfontdekkend leren voegt hier een dimensie aan toe, waarbij de leraar de rol van facilitator aanneemt, de leerling begeleidt en ondersteunt in dit ontdekkingsproces. Het spiraalvormig curriculum is een toepassing hiervan, waarbij leerlingen terugkerende thema’s op verschillende niveaus van complexiteit verkennen, waardoor hun begrip verdiept en verbreed wordt.

Actief Ontvangend Leren

Actief ontvangend leren, zoals voorgesteld door David Ausubel, focust op de actieve betrokkenheid van leerlingen bij het leerproces, zelfs wanneer ze in hoofdzaak informatie ontvangen. Belangrijke voorwaarden hierbij zijn:

• Voorkennis Activeren: Beginnen met wat leerlingen al weten om nieuwe concepten te introduceren.
• Voorbeelden Geven: Gebruik van relevante en concrete voorbeelden om nieuwe informatie te illustreren.
• Vergelijkingen Laten Maken: Stimuleren van leerlingen om vergelijkingen te trekken tussen nieuwe en bestaande kennis.
• Cognitief Conflict Creëren: Uitdagen van bestaande begrippen of ideeën om kritisch denken en dieper begrip te bevorderen.
• Samenvatten in Eigen Woorden: Aanmoedigen van leerlingen om geleerde stof te herformuleren in hun eigen taal.

Betekenisvol Leren

Betekenisvol leren binnen het cognitivisme houdt in dat nieuwe informatie wordt geïntegreerd in bestaande kennisstructuren, wat leidt tot dieper begrip en retentie. Dit omvat:

• Assimilatie: Het proces waarbij nieuwe informatie wordt opgenomen in bestaande cognitieve schema’s. Dit principe vormt de basis van Ausubel’s assimilatietheorie.
• Ankerbegrippen: Belangrijke concepten of ideeën die helpen bij het organiseren en structureren van nieuwe informatie.
• Gebruik van Advance Organizers: Voorbereidende tools die voorafgaand aan het leren worden ingezet om nieuwe informatie te kaderen binnen de bestaande kennis van de leerling.

Deze kernprincipes van het cognitivisme bieden leraren een krachtige toolkit om leerervaringen te creëren die zowel betekenisvol als diepgaand zijn, en die leerlingen aanmoedigen om actief deel te nemen aan hun eigen leerproces. Door deze principes toe te passen, kunnen leraren een leeromgeving creëren die zowel uitdagend als ondersteunend is, en die leerlingen helpt om te groeien tot zelfstandige en kritisch denkende individuen.

5. Wat Zijn de Voordelen en Beperkingen van het Cognitivisme?

Het cognitivisme, met zijn nadruk op interne cognitieve processen, biedt een rijk perspectief op leren. Een van de grootste voordelen is het begrip van hoe kennis wordt geconstrueerd en geïntegreerd, wat essentieel is voor effectieve leerstrategieën. Echter, er zijn ook uitdagingen. Cognitivisme kan soms de sociale en emotionele aspecten van leren onderwaarderen en focust voornamelijk op mentale processen.

In vergelijking met het behaviorisme, dat zich richt op waarneembaar gedrag, biedt het cognitivisme een dieper inzicht in de onderliggende mentale processen. In tegenstelling tot het constructivisme, dat de nadruk legt op de actieve rol van de leerling in het bouwen van kennis, kan het cognitivisme soms minder nadruk leggen op de sociaal culturele context en invloeden. Het connectivisme, dat leert als een netwerkproces ziet, breidt de cognitivistische visie uit door de rol van technologie en netwerken in de kennisconstructie te benadrukken.

6. Conclusie: Cognitivisme in de onderwijspraktijk

Een krachtige leeromgeving volgens het cognitivisme stelt leerlingen in staat om zelf kennis te ontdekken binnen een realistische en relevante context. Deze omgeving moedigt initiatief en zelfsturing aan, waarbij leerlingen keuzevrijheid hebben in hun leerproces en toegang tot een verscheidenheid aan informatiebronnen.

In de praktijk betekent dit het creëren van scenario’s waar leerlingen actief problemen kunnen oplossen, kritisch kunnen denken en verbanden kunnen leggen tussen nieuwe informatie en hun bestaande kennis. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van case studies of projectgebaseerd leren, waarbij leerlingen de theorie toepassen op echte situaties. Dit bevordert niet alleen cognitieve vaardigheden, maar ook de ontwikkeling van essentiële 21e-eeuwse vaardigheden zoals samenwerking, communicatie en creativiteit.

Door leertheorieën zoals het cognitivisme toe te passen in de klas, kunnen leraren leerervaringen creëren die zowel boeiend als effectief zijn, afgestemd op de individuele behoeften en interesses van hun leerlingen. Het doel is om een omgeving te creëren waarin leerlingen niet alleen kennis vergaren, maar ook leren hoe ze die kennis kunnen gebruiken en toepassen in verschillende contexten. Dit is de essentie van krachtig leren volgens het cognitivisme.

“Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar http://www.eenmeesterinleren.nl/naam-artikel”

“Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!”