Wat is intelligentie? Emotionele intelligentie(EQ), intelligentiequotiënt(IQ) en nurture vs nature – Intelligentie en leren Deel 1

De intelligentie van leerlingen wordt vaak gezien als een getal dat vaststaat bij de geboorte. In de werkelijkheid is dit anders. Wat is intelligentie eigenlijk en kun je intelligentie aanleren of moet je het toch doen met wat er is? Welkom bij deze video over intelligentie en de begrippen Intelligentiequotiënt en Emotionele intelligentie. 

Aan het einde van deze video heb je zicht op de complexiteit die het begrip intelligentie met zich meebrengt. Kun je in jouw onderwijspraktijk herkennen hoe deze complexiteit er soms voor zorgt dat leerlingen tekortgedaan worden en kun je ervoor zorgen dat je het begrip intelligentie zo gebruikt dat je jouw leerlingen juist verder helpt.

Voor wie voor het eerst een video van mij kijkt, ben ik Basten en met deze video’s wil zoveel mogelijk fundamentele kennis over lesgeven en onderwijs op één plek beschikbaar maken op een manier die begrijpelijk, praktisch toepasbaar, en snel studeerbaar is. Deze reeks video’s over intelligentie en leren bevat meerdere video’s zoals de video over vermogensverschillen en lesgeven, de video’s over verschillende intelligentie theorieën en de video over het testen van intelligentie. Op de gratis community voor leraren vind je een handig overzicht van alle video’s geordend per thema. Je vind de community via de link in de beschrijving van deze video.

Een goed geheugen wordt vaak verward met intelligentie. Denk bijvoorbeeld aan iemand die alle weetjes uit de encyclopedie kent. Je zou hem kunnen typeren als slim, echter geheugen en intelligentie dit zijn niet hetzelfde. In deze video gaan ik verder in op de term intelligentie. 

Intelligentie is een begrip waarvoor lastig uniforme definitie te vinden is. Er bestaan verschillende woorden die als synoniem voor intelligentie gebruikt worden zoals slim en begaafd. Er bestaan ook verschillende ideeën over wat intelligentie inhoudt. Het concept intelligentie wordt vaak beschreven als het vermogen om te leren, het totaal van alle kennis die je verworven hebt of het vermogen om je aan te passen aan nieuwe situaties. Psychologen gebruiken meestal de term ‘General intelligence’ of G zij spreken dan over cognitief vermogen en meten dit met een IQ test. IQ is de afkorting van intelligence quotiënt anders gezegd het getal dat General intelligence aangeeft. IQ wordt gebruikt als een van de voorspellers voor toekomstige prestaties in de maatschappij, zoals succes op school of succes in werk. Naast cognitieve intelligentie, gericht op denkvermogen, wordt er ook vaak gesproken over emotionele intelligentie, afgekort EQ. Hiervan bestaat (net als van ‘intelligentie’ en ‘cognitieve intelligentie’ geen eenduidige definitie. Bij emotionele intelligentie spelen het kunnen aflezen van emoties van anderen, het verwerken en begrijpen van eigen emoties en het managen van de eigen emoties een rol. Critici geven aan dat EQ eigenlijk de coöperatieve persoonlijkheid factor uit de big five is en daarmee niet gezien moet worden als aparte intelligentie. Zie voor meer hierover ook de video over de big five. Ongeacht deze kritiek, is het als leraar wel goed om je te realiseren dat het wenselijk is om zowel aandacht te hebben voor de cognitieve ontwikkeling, als voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen en aan beide actief bij te dragen.

In de nature/nurture-discussie gaat het over de oorsprong van intelligentie. Grofweg, en erg zwart wit wordt er uitgegaan van aangeboren of aangeleerd. De centrale vraag hierin is in hoeverre gemeten intelligentie, ofwel IQ, vaststaat of te ontwikkelen is. Op dit moment heerst de opvatting dat kinderen een wel bepaalde potentie hebben, en dat de omgeving waarin een kind opgroeit tegelijkertijd een erg belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van die potentie. Voor leraren is het daarom van belang dat zij beseffen dat intelligentie een ”current state of affairs” is. Anders gezegd: ‘een tijdelijk gegeven dat kan veranderen en ontwikkelen’. Het is daarom als leraar goed om je te realiseren dat kennis over de intelligentie verwachtingen met zich mee kan brengen. Deze verwachtingen kunnen ook nadelige gevolgen kunnen hebben op de leerling. Dit wordt het pygmalion effect genoemd en treed bijvoorbeeld op wanneer de leraar door een tegenvallende IQ score een lage verwachting krijgt over het presteren van een leerling. Door deze lage verwachting zal de leerling ook minder gaan presteren. Zo heeft de verwachting een nadelig gevolg op het leerresultaat van de leerling en dit is natuurlijk nooit je bedoeling als leraar. Bekijk voor meer informatie ook de video over het pygmalion effect. 

Uitspraken zoals “Liza kan de havo niet aan”, “Liza is niet slim genoeg” of “Liza heeft de mentale capaciteit niet”, suggereren dat intelligentie van deze leerling een vast gegeven is en kun je daarom beter anders formuleren. Het kan wel zijn dat de havo op het moment van het desbetreffende gesprek niet haalbaar is voor Lisa, bijvoorbeeld om cognitieve redenen. Toch is het niet ondenkbaar dat Lisa na de mavo tóch de havo gaat doen en vervolgens via een bachelor aan het hbo op de universiteit komt, waar zij uiteindelijk promoveert. Het is de taak van leraren om in het moment te onderscheiden of Lisa de beste kansen heeft op de havo of ergens anders, maar ook om Lisa mee te geven dat dit niet direct betekent dat zij dom is of dat de mavo haar eind niveau is want dit beïnvloed de miniset van lisa nadelig en daarmee haar motivatie om te leren negatief. Bekijk voor meer informatie hierover ook de video over Fixed en growth mindset. en over hoe je het best om kunt gaan met vermogensverschillen in de les is meer informatie te vinden in de video met de titel Vermogensverschillen en lesgeven.

Er zijn dus verschillende opvattingen over de aard van intelligentie. Ik hebben deze opvattingen verder uitgewerkt in de aparte video’s met de volgende titels:
– Fluid en crystallized intelligence van Raymond Cattell
– de Meervoudige intelligentietheorie van Gardner & Hatch
– het Triarchische model van succesvolle intelligentie van Sternberg
En ik heb ook een video gemaakt over hoe intelligentie of IQ gemeten wordt met de titel:
– Intelligentietesten en labeling

Deze video ging over de vraag wat inteligentie betekend. Intelligentie is een begrip waarvoor meerdere defenities gehanteerd worden. Psychologen gebruiken meestal de term ‘General intelligence’ of G zij spreken dan over cognitief vermogen en meten dit met een IQ test. IQ is de afkorting van Intelligence Quotient, of anders gezegd, het getal dat General intelligence aangeeft. Naast cognitieve intelligentie wordt veel ook gesproken over emotionele intelligentie, afgekort EQ. Hiervan bestaat, net als van ‘cognitieve intelligentie’, geen eenduidige definitie. Bij emotionele intelligentie spelen het kunnen aflezen van emoties van anderen, het verwerken en begrijpen van eigen emoties en het managen van eigen emoties een rol. Critici geven aan dat EQ eigenlijk de coöperatieve persoonlijkheid factor uit de big five is en daarmee niet gezien kan worden als aparte intelligentie. 

Er zijn dus verschillende opvattingen over de aard van intelligentie en hoe intelligentie gemeten kan worden. Als leraar is het goed om je te realiseren dat het wenselijk is om zowel aandacht te hebben voor de cognitieve ontwikkeling, als voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van je leerlingen. 
In de nature/nurture-discussie gaat het over de oorsprong van intelligentie. Grofweg wordt uitgegaan van aangeboren of aangeleerd. De centrale vraag hierin is in hoeverre gemeten intelligentie, ofwel IQ, vaststaat of te ontwikkelen is. Kinderen hebben wel een bepaalde potentie qua intelligentie, en tegelijkertijd speelt de omgeving waarin een kind opgroeit een belangrijke rol in de ontwikkeling van de inteligentie. Voor leraren is het van belang dat zij beseffen dat intelligentie slechts een tijdelijk gegeven is dat zich kan ontwikkelen. Een lage verwachting van leraren over het presteren van een leerling kan een negatief effect hebben op het leerproces van de leerling en dit is natuurlijk nooit je bedoeling als leraar.