Constructivisme – Assimilatie en accommodatie van Jean Piaget (1 van 4)

Deze video gaat over de het ontstaan van de leertheorie het constructivisme en de constructen assimilatie en accommodatie van Jean Piaget. Er zijn meerdere video’s over het constructivisme. Zoals de video over de zone van naaste ontwikkeling, de video over scaffolding en de video over het constructivisme in de onderwijspraktijk.

Aan het einde van deze video weet je:

• hoe het constructivisme ontstaan is
• wat de begrippen assimilatie en accommodatie inhouden,
• de zienswijze van constructivisten op leren en
• waarom deze theorie van belang is voor jou onderwijspraktijk.

Het constructivisme is ontstaan als kritiek op het behaviorisme en het cognitivisme. De inzichten kwamen voorheen voornamelijk uit klinische laboratoriumonderzoeken. Constructivisten zagen echter dat leren in de onderwijspraktijk soms anders verliep. Door deze kritiek ontstond er behoefte aan meer informatie over leren in de context van een echte leeromgeving. Met als concrete vraag: Hoe leren kinderen nu echt in de klas?Uit deze vraag is het constructivisme ontstaan. 

Veel van de inzichten uit het behaviorisme en cognitivisme blijven echter nog steeds zinvol voor de onderwijspraktijk. Denk bevoordeeld aan het begrip conditionering.

Het constructivisme is een, op praktijkonderzoek gebaseerde, verzameling van nieuwe benaderingen om het onderwijs te verbeteren. De naam verwijst naar een filosofisch uitgangspunt dat constructivisten hanteren. Hierbij is de werkelijkheid subjectief. Constructivisten zeggen dat onze ervaringen en emoties ervoor zorgen dat wij op een bepaalde manier naar de wereld kijken. Volgens constructivisten is kennis dus voor iedereen een beetje anders. Als wij een subjectieve wereld hebben dan betekent dit dat de wereld om ons heen niet voor iedereen gelijk is. Wij maken onze wereld door onze eigen waarnemingen, door taal en door onze gedachten. De kennis en informatie die we uit de wereld halen is niet voor iedereen gelijk. Kennis wordt door constructivisten dus ook als subjectief gezien. Even een voorbeeld om dit te illustreren. Denk maar eens aan een stoel. “De stoel heeft vier poten en een rugleuning..” Waarschijnlijk denk je ongeveer aan dit plaatje. Maar als ik hier nu bij zeg dat “het gaat om een hele bijzondere stoel”. Dan denk je weer waarschijnlijk aan iets anders bijvoorbeeld dit plaatje. Als ik dan nog iets toevoeg zoals “het is een hele moderne stoel een beetje rechthoekig en design achtig” Dan denk je misschien aan zo’n soort stoel.Als ik dan als laatste vertel, dat de stoel bekent staat als de Rietveld stoel. Dan komt bij veel mensen dit plaatje naar voren. Misschien heb je niet precies deze plaatjes in je hoofd gehad maar net wat andere plaatjes. Dat komt omdat jouw werkelijkheid anders is dan die van mij. Dat we uiteindelijk toch over hetzelfde praten komt door het gebruik van taal. Door het gebruik van taal proberen af te stemmen waar we het eigenlijk over hebben. Als ik zeg ‘een Rietveld stoel’ dan heb je waarschijnlijk wel deze stoel in gedachten en daardoor hebben we het over ongeveer over hetzelfde. Dit wordt de intersubjectieve werkelijk uit genoemd. Constructivisten spreken daarom niet over objectieve kennis maar over intersubjectieve kennis. Door het gebruik van taal zijn wij het eens geworden en hebben we het over hetzelfde. De constructivistische definitie van leren is dat leren een actief, constructief, cumulatief, zelfregulerend en doelgericht proces is waarin de lerende zelf de regie voert. Deze definitie wordt in de video ‘Constructivisme in de onderwijspraktijk’ verder toegelicht. 

In de loop van de tijd gaan de constructivistische ideeën een steeds prominentere rol spelen bij het denken over leren. Leren wordt steeds meer gezien als kennisconstructie. Waar men bij eerdere leertehorieën het uitgangspunt nam we stoppen de kennis in een leerling en dan wordt deze verwerkt nemen constructivisten als uitgangspunt we stoppen kennis in een leerling en dan wordt er iets mee gedaan door de leerling. Er wordt als het ware iets van gebouwd en er wordt betekenis aan de kennis gegeven.

Hoe lijdt de activiteit die je als leraar doet nu tot het omzetten van de informatie in kennis. Anders gezegd hoe construeren we kennis. Piaget stelt dat wanneer we nadenken we bepaalde denkschema’s ontwikkelen. Deze denkschema’s worden naarmate we ons meer ontwikkelen steeds complexer. We leren bijvoorbeeld steeds abstracter na te denken. Hierbij willen we steeds een cognitief evenwicht bereiken. Piaget noemt dit cognitieve evenwicht een equilibrium. Met een cognitief equilibrium wordt bedoeld dat we de wereld om ons heen begrijpen. Als het cognitief equilibrium is verstoord verkeren we in een cognitief conflict. Dan begrijpen we de wereld om ons heen op dat moment even niet. Om in zo’n geval weer een cognitief equilibrium te bereiken spelen de twee processen assimilatie en accommodatie een rol.

Assimilatie houdt in dat nieuwe informatie wordt opgenomen en in bestaande denkschema’s wordt geplaatst. Stel een kind heeft het volgende denkschema ontwikkeld voor een hond.. Als een dier vier poten en een staart heeft dan is het een hond. Dit is een vrij logisch denkschema om te ontwikkelen nadat je vader je voor het eerst een hond heeft aangewezen. Het kind loopt vervolgens over straat en ziet voor het eerst een kat. Het kind denkt heeey vier poten en een staart dat is ook een hond! En schreeuwt hond! Hond! De nieuwe kennis wordt nu ingepast in het bestaande schema. Dit is een voorbeeld van assimilatie. Na een tijdje komt dat kind erachter dat een hond en een kat helemaal niet hetzelfde zijn op dat moment wordt het denkschema aangepast en wordt er een nieuw schema gecreëerd voor de kat. Dat is een voorbeeld van accommodatie. Op het moment dat een kind niet beter weet en denkt dat een kat ook een hond is, is er ook spraken van een cognitief equilibrium. Op het moment dat het kind erachter komt dat een hond en een kat niet hetzelfde zijn is er sprake van een cognitief conflict. Als het kind vervolgens het bestaande schema uitbreidt is er ook weer sprake van cognitieve equilibrium.

Voor jou als docent is het zaak om te streven naar leertaken die een cognitief conflict creëren zodat assimilatie en accommodatie optreden. Door deze processen worden cognitieve schema’s uitgebreid of worden er nieuwe cognitieve schema’s aangelegd bij je leerlingen. Anders gezegd er wordt iets geleerd!

Deze video ging over het ontstaan van constructivisme en de constructen assimilatie en accommodatie van Jean Piaget. Het constructivisme is ontstaan als kritiek op het behaviorisme en het cognitivisme.Constructivist te zeggen dat de werkelijkheid subjectief is en een gevolg daarvan is dat kennis ook subjectief is. Door het gebruik van taal maken we kennis intersubjectief. Leerlingen leren door een proces van assimilatie en accommodatie dat plaats vindt wanneer een cognitief conflict optreedt. Als docent kun je deze conflicten faciliteren in de onderwijspraktijk zodat er veel geleerd wordt.