Het ERK: Europese referentiekader vreemde talen

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 10/december/2023
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

1. Wat is een taxonomie?
2. Wat zijn de ERK niveaus?
3. Wat zijn de ERK niveaus?
4. Wat zijn de + en < niveaus in het ERK?
5. Wat zijn Can Do Statements van het ERK?
6. Wat zijn de Taalcompetenties volgens het ERK?

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in het ERK. ERK staat voor het Europese referentiekader vreemde talen. Vanuit mijn achtergrond als biologie leraar, onderwijskundige en lerarenopleider schijf ik artikelen en maak ik video’s fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën geordend per thema en een groep onderwijsprofessionals waar je je inhoudelijke vragen aan kunt stellen.

1. Wat is een Taxonomie?

Een Taxonomie is een classificatiesysteem om leerdoelen te categoriseren in verschillende levels van complexiteit. Het gebruik van een taxonomie is in het onderwijs noodzakelijk om doelen op het juiste niveau te formuleren en op basis daarvan onderwijs vorm te geven, te toetsen en je onderwijs te evalueren. Daarmee is het gebruik van een taxonomie een belangrijke basis in de constructive alignment van je onderwijs. Je gebruikt een taxonomie dus voor het formuleren van een leerdoel op het juiste niveau. Het formuleren van een leerdoel zonder gebruik van een taxonomie kan ertoe leiden dat je een leerdoel op een onjuist niveau stelt. Lees voor meer informatie ook het artikel: ‘Leerdoelen: Een artikel met praktische handvatten en voorbeelden’ In dit artikel ga ik verder in op het ERK Bekijk voor meer taxonomieën ook de artikelen over: de taxonomie van Bloom, Romiszowki, Miller, Obit, RTTI, SOLO, ERK en Fink’s Taxonomy.

2. Wat Betekend ERK?

Het Europese referentiekader vreemde talen, afgekort het ERK werd in 2001 ontwikkeld door de Raad van Europa als internationale standaard voor taalvaardigheid. Daarmee heeft het ERK ook een belangrijke functie in het Nederlandse talenonderwijs. Het ERK is eigenlijk een taxonomie voor de talen. Het ERK is namelijk een classificatiesysteem om leerdoelen van taal te categoriseren in verschillende levels van complexiteit. Het ERK bestaat uit verschillende niveaus. Op de afbeelding zie je het ERK en de niveaus in zijn geheel. Ik zal de niveaus in dit artikel één voor één toelichten.

‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/europese-referentiekader-vreemde-talen/‘

3. Wat zijn de ERK niveaus?

Grofweg loopt de taxonomie van A het de basisgebruiker naar B de onafhankelijke gebruiker tot C de vaardige gebruiker. Deze niveaus zijn onderverdeeld waardoor het ERK zes niveaus van beheersing van een vreemde taal beschrijft. Ik loop de niveaus kort langs en gebruik hierbij de Nederlandse terminologie. Sorry dat dit niet helemaal overeenkomst met de Engelse termen in de afbeelding, maar dit was de beste afbeelding die ik kon vinden, dus vandaar mijn sub optimale keuze. Onder de afbeelding ga ik dieper in op de niveaus.

Figuur: Beheersingsniveaus ERK
Bron: SLO.nl geraadpleegd op 10/december/2023

• Als eerste het taalniveau A1: De doorbraak. De leerling basiskennis van de taal, bekende dagelijkse uitdrukkingen en eenvoudige zinnen.
• Als tweede het taalniveau A2: De tussenstap. De leerling is bekend met veelgebruikte uitdrukkingen en kan gesprekken voeren over alledaagse zaken.
• Als derde het taalniveau B1: De drempel. De leerling kan eigen mening geven en kan ervaringen, gebeurtenissen, dromen en verwachtingen beschrijven.
• Als vierde het taalniveau B2: Het Uitzicht. De leerling kan de hoofdlijnen van complexe teksten begrijpen, kan duidelijke, gedetailleerde teksten produceren en kan spontaan aan een gesprek deelnemen.
• Als vijfde het Taalniveau C1: de effectieve operationele vaardigheid. De leerling kan zichzelf vloeiend uitdrukken en kan de taal flexibel en efficiënt gebruiken voor sociale, academische en professionele doeleinden.
• Als zesde en laatste het taalniveau C2: de beheersing. De leerling kan zonder moeite alles begrijpen wat hij/zij hoort of leest en zichzelf spontaan, zeer vloeiend, precies en genuanceerd uitdrukken, ook in meer complexe situaties.

4. Wat zijn de + en < niveaus in het ERK?

Als je goed kijkt zie je naast de zes niveaus nog wat niveau aanduidingen. Bijvoorbeeld A2+ of B1+, de leerling vertoont dan een aantal kenmerken van het volgende niveau maar is daar nog niet. Er is ook een niveau onder A1 het kleiner dan A1 niveau (<A1). Dit niveau gaat over de eerste poging om een nieuwe taal te leren. Naast de zes niveaus van het ERK bestaan er dus nog een aantal aanvullende niveau aanduidingen. 

5. Wat zijn Can Do Statements van het ERK?

Voor elk niveau beschrijft het ERK wat je kunt doen in een vreemde taal. Deze beschrijvingen worden can do statements genoemd. Een can do statement op A2 niveau is bijvoorbeeld, je kunt chatten over wat je gedaan hebt in het weekend. Een voorbeeld van een can do statement op B2 is je kunt de lijnen in een verhaal grotendeels verstaan. Er zijn can do Statements voor vier categorieën van taalvaardigheden Receptief, productief, interactie en Mediation. Ik behandel ze kort. Receptief gaat over luisteren, kijken en lezen. Productief gaat over spreken en schrijven. Interactie gaat over mondeling, schriftelijk en online interactie. Mediation gaat over het overdragen van informatie via een tekst of andere vorm van communicatie. Mediation is relatief nieuw in het talenonderwijs en betreft dus alle taalactiviteiten waarmee je informatie kunt overdragen of waarmee je de communicatie toegankelijker kunt maken.

6. Wat zijn de Taalcompetenties volgens het ERK?

Niet alleen wat je doet, ook op welk niveau je dat doet is belangrijk. Met name als je de ontwikkeling van taalbeheersing inzichtelijk wil maken. Het ERK heeft daarom can do statements ontwikkeld die de taalbeheersing op alle niveaus beschrijven, ook wel de taalcompetenties genoemd. Daarnaast beschrijft het ERK ook strategieën die leerlingen gebruiken om te communiceren. Een voorbeeld van zo’n strategie is het vragen om herhaling wanneer je een woord niet kent.

Het SLO heeft op hun website een can do-zoeker staan die je helpt bij het vinden van de can do statement op het gewenste niveau die je nodig hebt in jouw onderwijspractijk. De zoeker ziet er zo uit en is het makkelijkst te vinden door even te googelen op can do zoeker. 

‘Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/europese-referentiekader-vreemde-talen/‘

Kies eerst waar je op wilt inzoomen.. Kies voor Taalactiviteiten: zoals Lezen, Luisteren, Schrijven, Spreken, Interactie en Mediation en eventueel de bijbehorende strategieën.
Je kan ook aangeven dat je meer wil weten wil weten over Taalcompetenties zoals hoe correct, rijk of passend het taalgebruik is op de verschillende niveaus van ERK. 
of je geeft aan dat je meer wil weten over de niveaus van Meertalige competentie.

Vervolgens kies je één of meerdere schalen en zoekt op een specifiek ERK-niveau bijvoorbeeld B1. Als je alles aangevinkt hebt, krijg je een overzicht van de bijbehorende can do-beschrijvingen. Voor mijn aangevinkte zoektermen was het deze lijst. Je zoekresultaten kun je vervolgens ook nog opslaan als Excel of pdf document.

‘Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/europese-referentiekader-vreemde-talen/‘

Het ERK geeft inzicht in wat je kunt in een vreemde taal, op welk niveau je dat doet en en welke strategieën je kunt toepassen om je doel te bereiken. Het ERK heeft een belangrijke plek in het taalonderwijs gekregen. De eindniveaus voor moderne vreemde talen zijn gekoppeld aan de niveaus van het ERK.

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘