Het Pygmalion-effect Uitgelegd

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 20 december 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

1. Wat is het Pygmalion-effect?
2. Voorbeeld van het Pygmalion-effect
3. Het Rosenthal-experiment
4. De rol van verwachtingen in de klas
5. Praktische tips voor docenten
6. Meer leren over mindset en verwachtingen

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in het pygmalion effect van Rosenthal en Jacobson.

Na het lezen van dit artikel kun je het Pygmalion effect uitleggen, het effect op jouw onderwijspraktijk benoemen en jouw docentgedrag aan de hand hiervan aanpassen.

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

1. Wat is het Pygmalion-effect?

Het Pygmalion-effect is het fenomeen waarbij hogere verwachtingen leiden tot hogere prestaties en andersom. Dit wordt ook wel een self-fulfilling prophecy genoemd. Het effect wordt schematisch weergegeven in een cirkel waarin onze overtuigingen over de capaciteiten van iemand anders invloed hebben op onze acties ten opzichte van die persoon. Deze acties hebben impact op de overtuigingen van die ander over zichzelf. Dit veroorzaakt handelingen van deze persoon die onze oorspronkelijke overtuigingen versterken, en zo verder.

Het Pygmalion-effect laat zien hoe krachtig verwachtingen kunnen zijn en hoe ze gedrag beïnvloeden, bewust of onbewust. Het begrijpen van dit effect is essentieel voor iedereen die werkt met mensen, vooral in het onderwijs. Onder de video zal ik het Pygmalion-effect illustreren met een praktijkvoorbeeld.

‘Deze video over het pygmalion effect is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/pygmalion-effect/‘

2. Voorbeeld van het Pygmalion-effect

Laten we eens kijken naar een voorbeeld, te beginnen met jouw overtuigingen. Stel je voor dat je de coach bent van een basketbalteam en je observeert je team op de eerste dag. Chris en Joe zijn nieuwe leden van jouw team. Chris doet je denken aan een beroemde speler, terwijl Joe je herinnert aan een irritante jongen uit de straat. Onbewust vorm je verwachtingen van elk van hen.

Je overtuigingen beïnvloeden je acties: je verwelkomt Chris hartelijk en moedigt hem aan om harder te trainen en langer te blijven oefenen. Als hij een fout maakt, help je hem verbeteren. Joe daarentegen krijgt nauwelijks aandacht; je geeft hem weinig feedback en investeert niet extra in zijn training.

Je acties beïnvloeden hun overtuigingen over zichzelf: Chris voelt zich gewaardeerd en gelooft in zijn eigen succes, terwijl Joe denkt dat je weinig geduld en waardering voor hem hebt, wat zijn geloof in zijn eigen succes ondermijnt. Hun overtuigingen leiden ook tot specifieke acties: Chris vindt steeds meer plezier in het spel en mist nooit een trainingssessie, terwijl Joe het steeds minder leuk vindt, en soms trainingen overslaat. Dit bevestigt jouw oorspronkelijke overtuigingen over hen, waardoor jouw gedrag richting Chris en Joe blijft bestaan of zelfs versterkt wordt.

3. Het Rosenthal-experiment

Het Pygmalion-effect, ook bekend als het Rosenthal-experiment, illustreert dit fenomeen. In een studie werden deelnemers uitgedaagd om ratten door een doolhof te leiden. De helft van de groep geloofde dat hun ratten uitzonderlijk intelligent waren, terwijl de andere helft te horen kreeg dat hun ratten een mindere intelligentie hadden. In werkelijkheid waren alle ratten identiek. Toch presteerden de ratten waarvan de deelnemers dachten dat het “slimme” ratten waren beter.

In de schoolcontext toonden Robert Rosenthal en Lenore Jacobson aan hoe leerkrachten die geloofden dat bepaalde leerlingen buitengewoon getalenteerd waren – een overtuiging gebaseerd op volledig verzonnen informatie – ertoe leidden dat deze leerlingen significant beter presteerden op IQ-tests.

Rosenthal concludeerde: “Wanneer we bepaalde gedragingen van anderen verwachten, is het waarschijnlijker dat dit gedrag daadwerkelijk zal optreden.” Dit laat zien hoe belangrijk het is om je bewust te zijn van je eigen verwachtingen en de invloed daarvan op anderen

4. De rol van verwachtingen in de klas

Docenten die hoge verwachtingen hebben van leerlingen zijn een belangrijke voorspeller van succes op school. Het is daarom essentieel dat docenten zich bewust zijn van het Pygmalion-effect en hoge verwachtingen blijven uiten naar alle leerlingen.

Goedbedoelde uitspraken zoals: “Doe jij de basisstof maar” of “Een zes is hoog genoeg”, kunnen onbedoeld een negatieve impact hebben op het geloof van leerlingen in zichzelf. Dit zorgt ervoor dat leerlingen acties ondernemen die in lijn liggen met deze lage verwachtingen.

Daarentegen hebben positieve uitingen zoals: “Goed zo, de basisstof is bijna af. Maak je ook nog een verdiepende opdracht?” of “Je hebt hard geleerd voor een voldoende, je kunt trots zijn!” een stimulerende werking op het geloof van leerlingen in zichzelf. Deze wijze van communiceren versterkt niet alleen het zelfvertrouwen, maar draagt ook bij aan een positieve growth mindset lees hier meer over in het artikel over de growth mindset van Dweck).

5. Praktische tips voor docenten

1. Wees je bewust van je verwachtingen – Neem regelmatig de tijd om te reflecteren op je overtuigingen over leerlingen en hun potentieel. Wees eerlijk tegenover jezelf: geloof je echt in de mogelijkheden van al je leerlingen?
2. Stel hoge verwachtingen – Geef aan dat je gelooft in het vermogen van iedere leerling om te groeien. Dit betekent niet dat je onrealistische doelen stelt, maar wel dat je leerlingen uitdaagt om hun grenzen te verleggen. Zeg bijvoorbeeld: “Ik zie dat je de basisstof goed onder de knie hebt, probeer nu eens deze uitdagende opdracht.”
3. Communiceer positief en uitdagend – Gebruik taal die leerlingen aanmoedigt om zichzelf te overtreffen. De Roos van Leary kan hierbij helpen. Benoem successen en benadruk inspanning, bijvoorbeeld: “Je hebt hier echt hard aan gewerkt, dat zie ik. Ga zo door!”
4. Evalueer eerlijk en objectief – Vermijd vooroordelen in je beoordeling van prestaties. Geef constructieve feedback waarmee leerlingen leren hoe ze verder kunnen verbeteren.
5. Stimuleer zelfvertrouwen en eigenaarschap – Geef leerlingen de ruimte om hun eigen doelen te stellen, maar begeleid hen in het stellen van ambitieuze doelen. Zeg bijvoorbeeld: “Wat wil je volgende keer beter doen? Hoe kan ik je daarbij helpen?”

Het stellen van hoge verwachtingen versterkt niet alleen het zelfvertrouwen van leerlingen, maar helpt ook bij het creëren van een leeromgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd om te groeien. Dit sluit aan bij de principes van het Pygmalion-effect en kan bijdragen aan betere prestaties in de klas.

6. Meer leren over mindset en verwachtingen

Wil je meer weten over hoe je een positieve invloed kunt hebben op de mindset van leerlingen? Bekijk dan ook het artikel over de attributietheorie en het artikel over de fixed en growth mindset. Hierin leer je hoe jouw benadering en feedback een verschil kunnen maken in het geloof dat leerlingen in zichzelf hebben. Heb je een vraag of opmerking? Stel deze dan in de community van Een Meester in Leren. Je vindt de community via de link in de beschrijving onder aan deze pagina.

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘

Bronnen:

• Jacobson, L., & Insel, P. M. (1975). What do you expect?: An inquiry into self-fulfilling prophecies. California.
• Rosenthal, R. (2002). The Pygmalion Effect and its mediating mechanisms. In J. Aronson (Ed.), Improving academic achievement: Impact of psychological factors on education.
• Rosenthal, R., & Jacobson, L. (1966). Psychological Reports, 19.
• Rosenthal, R., & Jacobson, L. (1968). Pygmalion in the classroom: Teacher expectation and pupils’ intellectual development. New York: Holt, Rinehart & Winston.