Leertheorie: Gestaltpsychologie in het Klaslokaal: Het effect van Visuele Principes op leren

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 25/november/2023
Redacteur: Gezocht
“Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.”

Inhoudsopgave

1. Wat is gestaltpsychologie?
2. Wat zijn de Gestaltprincipes?
3. Welke Gestaltwetten zijn er?
4. Conclusie: Toepassing van Gestaltpsychologie in de Onderwijspraktijk

1. Wat is gestaltpsychologie?

Gestaltpsychologie, ontstaan in de vroege 20e eeuw, is een theorie binnen de psychologie die zich richt op onze perceptie en begrip van patronen en gehelen. De grondleggers, waaronder Max Wertheimer, Wolfgang Köhler en Kurt Koffka, introduceerden het idee dat ‘het geheel groter is dan de som der delen’. Dit betekent dat onze perceptie niet simpelweg een optelsom is van individuele sensorische ervaringen, maar een geïntegreerd en georganiseerd geheel dat betekenis heeft. Gestaltpsychologie bestudeert hoe mensen natuurlijk groepen en patronen vormen in hun waarneming, en hoe deze waarnemingen beïnvloed worden door visuele stimuli. Deze theorie heeft diepgaande implicaties gehad in verschillende velden, waaronder visueel ontwerp, muziek, onderwijs en cognitieve psychologie, en benadrukt het belang van het waarnemen van structuren en patronen in onze omgeving.

De Ontwikkeling in Tijd

Gestaltpsychologie, ontstaan in het begin van de 20e eeuw, vormde een reactie op de toen dominante behavioristische en cognitivistische benaderingen. Deze theorie stelt dat de menselijke perceptie gericht is op het organiseren van elementen in gehelen, in plaats van het isoleren van afzonderlijke componenten. Leren kwam hiermee los van gedrag en werd meer gezien als actief en doelgericht proces.

Verhouding tot Behaviorisme en Cognitivisme

In tegenstelling tot het behaviorisme, dat zich richt op observeerbaar gedrag, benadrukt de Gestaltpsychologie het belang van perceptie en het begrijpen van het ‘geheel’. Dit maakte de weg vrij voor het cognitivisme. Vergeleken met het cognitivisme, dat interne processen zoals denken en geheugen benadrukt, ligt de focus bij Gestalt meer op de manier waarop we visuele elementen als een geheel waarnemen en interpreteren.

2. Wat zijn de Gestaltprincipes?

Gestaltprincipes beschrijven hoe we visuele elementen groeperen om betekenis te vinden in complexe beelden. Gestaltprincipes worden ook wel de gestaltwetten genoemd.

3. Welke Gestaltwetten zijn er?

De oorspronkelijke Gestaltwetten, zoals geformuleerd door de grondleggers van de Gestaltpsychologie (voornamelijk Max Wertheimer, Wolfgang Köhler en Kurt Koffka), richten zich op hoe mensen visuele elementen groeperen om gehelen waar te nemen. Deze wetten zijn fundamenteel in het begrijpen van perceptuele organisatie. De meest bekende en oorspronkelijke Gestaltwetten omvatten:

• Wet van Nabijheid (Proximity): Elementen die dicht bij elkaar staan, worden als een groep gezien. Deze wet benadrukt dat objecten die fysiek dicht bij elkaar liggen, als onderdeel van dezelfde groep worden waargenomen.
• Wet van Gelijkheid (Similarity): Elementen die op elkaar lijken, worden als deel van een groep beschouwd. Dit kan gelijkenis zijn in kleur, vorm, grootte of andere visuele eigenschappen.
• Wet van Sluiting (Closure): Onze perceptie neigt ertoe om onvolledige figuren als compleet te zien door de ontbrekende delen in te vullen.

• Wet van Goede Voortzetting (Good Continuation): We hebben de neiging om elementen in een doorgaande lijn of patroon te zien, zelfs als het wordt onderbroken.
• Wet van Figuur/Gronddifferentiatie (Figure-Ground): Bij het waarnemen van visuele elementen, onderscheiden we meestal een ‘figuur’ (het object van focus) van de ‘achtergrond’ (de rest van de waarneming).

• Wet van Prägnanz (of Eenvoud): Deze overkoepelende wet stelt dat we geneigd zijn om visuele input te organiseren in de eenvoudigste, meest stabiele en meest coherente vorm.
• Wet van Bestemming (Fate): Deze wet, die minder bekend is dan de andere, betreft de perceptie van beweging en hoe we bewegende objecten zien als deel van een groter geheel.

Deze principes zijn fundamenteel voor het begrijpen van hoe mensen visuele informatie organiseren en verwerken. Ze hebben brede toepassingen in verschillende domeinen, waaronder kunst, ontwerp, architectuur en onderwijs.

4. Conclusie: Toepassing van Gestaltpsychologie in de Onderwijspraktijk

De Gestaltpsychologie biedt leraren een unieke lens om naar het onderwijs te kijken, met praktische toepassingen die het leren kunnen verdiepen en verrijken. Door de Gestaltprincipes toe te passen, kunnen leraren de manier waarop leerlingen informatie verwerken en begrijpen, effectief beïnvloeden.

• Toepassing van de Wet van Nabijheid: Leraren kunnen dit principe gebruiken bij het ontwerpen van studiematerialen. Door gerelateerde informatie visueel dicht bij elkaar te plaatsen, zoals in grafieken of diagrammen, kunnen leerlingen verbanden tussen concepten gemakkelijker begrijpen.
• Gebruik van de Wet van Gelijkheid: Dit kan worden toegepast in het klassenmanagement. Door visuele elementen die op elkaar lijken (bijvoorbeeld kleurcodes) te gebruiken voor het organiseren van groepsopdrachten of lesmateriaal, kunnen leerlingen snel en efficiënt de relevante informatie identificeren.
• Integratie van de Wet van Sluiting: Leraren kunnen onvolledige afbeeldingen of verhalen gebruiken in hun lessen om creatief denken en probleemoplossing te stimuleren. Dit moedigt leerlingen aan om ‘het geheel’ te zien en de ontbrekende delen logisch in te vullen.
• Toepassing van de Wet van Goede Voortzetting: Deze wet kan worden gebruikt bij het ontwerpen van lesplannen, waarbij leraren ervoor zorgen dat de lessen logisch en soepel van het ene onderwerp naar het andere overgaan, waardoor de informatie coherenter en begrijpelijker wordt voor de leerlingen.
• Benutten van de Wet van Figuur/Gronddifferentiatie: Dit kan worden toegepast bij het gebruik van visuele hulpmiddelen in de klas, zoals het benadrukken van belangrijke informatie op een achtergrond om de focus en aandacht van leerlingen te sturen.
• Gebruik van de Wet van Prägnanz: Door complexe informatie te presenteren in een vereenvoudigde, maar betekenisvolle vorm, kunnen leraren leerlingen helpen complexe concepten gemakkelijker te begrijpen en te onthouden.

Door deze Gestaltprincipes te integreren in het klaslokaal, kunnen leraren een rijkere en meer betrokken leerervaring creëren. Dit bevordert niet alleen een dieper begrip van de lesstof, maar stimuleert ook de ontwikkeling van kritisch denken en perceptuele vaardigheden bij leerlingen. Gestaltpsychologie is dus niet alleen een theorie over perceptie, maar een krachtig hulpmiddel voor het verbeteren van het onderwijs.

“Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar http://www.eenmeesterinleren.nl/naam-artikel”

“Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!”