Individuele Aansprakelijkheid tijdens het Lesgeven
Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 21 december 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘
Inhoudsopgave
- Wat is individuele aansprakelijkheid in het onderwijs?
- Waarom is individuele aansprakelijkheid belangrijk in de klas?
- Individuele aansprakelijkheid binnen samenwerkend leren
- Hoe kun je individuele aansprakelijkheid vergroten in de les?
- Welke technieken bevorderen individuele aansprakelijkheid?
Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in Individuele aansprakelijkheid.
Na het lezen van dit artikel ken je de oorsprong van individuele aansprakelijkheid, weet je in welke theorie het begrip terugkomt en hoe je individuele aansprakelijkheid kunt inzetten in jouw les.
Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.
1. Wat is individuele aansprakelijkheid in het onderwijs?
Individuele aansprakelijkheid (ook bekend als individuele aanspreekbaarheid) betekent dat elke leerling verantwoordelijk is voor zijn of haar eigen leerproces. Dit omvat niet alleen de mate van betrokkenheid bij groepsactiviteiten, maar ook de kwaliteit van het geleverde werk en de bijdrage aan het collectieve leerproces van de groep of klas.
Het vergroten van individuele aansprakelijkheid verhoogt niet alleen de effectiviteit van het leerproces, maar is ook een essentiële tool voor effectieve klassenmanagers. Het heeft een enorm effect op de orde in het klaslokaal. In dit artikel vertel ik waar individuele aansprakelijkheid vandaan komt en leg ik uit hoe je dit kunt inzetten voor een veilig, ordelijk en effectief leerklimaat in jouw lessen.
2. Waarom is individuele aansprakelijkheid belangrijk in de klas?
‘Deze video over individuele aansprakelijkheid is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/individuele-aansprakelijkheid/‘
Individuele aansprakelijkheid werd als eerste genoemd door Frick in 1990. Zijn onderzoek toonde aan dat basisschoolleerlingen die rechtstreeks met een leerkracht werkten, 97 procent van de tijd gefocust waren, terwijl leerlingen die zelfstandig werkten zich slechts 57 procent van de tijd konden concentreren.
Het effect van individuele aansprakelijkheid volgens Frick
| Begeleiding | Focus op de taak (time on task) |
|---|---|
| Één-op-één | 97% |
| Zelfstandig | 57% |
Dit betekent niet dat je volledig moet stoppen met zelfstandig werk voor leerlingen. Het betekent wel dat de individuele component tijdens zelfsturing meer aandacht behoeft. Blooms Mastery Learning-model bouwt hierop voort. In dit model stelt Bloom dat alle leerlingen meesterschap kunnen bereiken als ze voldoende tijd krijgen en adequaat ondersteund worden.
In deze context versterkt individuele aansprakelijkheid het belang van persoonlijke inzet en discipline in het leerproces. Het principe ondersteunt Mastery Learning door te benadrukken dat elke leerling verantwoordelijk is voor het bereiken van een hoog niveau van begrip voordat hij of zij verdergaat naar het volgende leerconcept. Dit bevordert een cultuur waarin leerlingen verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leren en vergroot de kans dat zij de gestelde leerdoelen bereiken.
Lees voor meer informatie ook het artikel over Mastery Learning en het artikel over begeleidingsstrategiën en zelfsturing.
3. Individuele aansprakelijkheid binnen samenwerkend leren
Binnen coöperatief leren speelt individuele aansprakelijkheid ook een cruciale rol. Samenwerkend leren vereist dat leerlingen in groepen samenwerken om leerdoelen te bereiken, waarbij elk groepslid verantwoordelijk is voor een deel van de taak. Het succes van deze methode hangt af van de capaciteit van de groep om effectief samen te werken.
Wanneer individuele aansprakelijkheid ontbreekt, gaan leerlingen vaak “werk duiken” en laten ze anderen het werk doen. Individuele aansprakelijkheid zorgt ervoor dat alle leden actief bijdragen aan het groepsproces.
Omdat samenwerkend leren een belangrijk onderdeel is van activerende didactiek en bijbehorende werkvormen, is het organiseren van individuele aansprakelijkheid essentieel om deze werkvormen te laten slagen. Bekijk voor meer informatie ook het artikel over de voorwaarden van samenwerkend leren.
4. Hoe kun je individuele aansprakelijkheid vergroten in de les?
Niet alleen bij samenwerkingsopdrachten, maar ook tijdens reguliere opdrachten of instructie is het belangrijk dat leerlingen zich individueel verantwoordelijk voelen voor hun inbreng. Als dat niet het geval is, kunnen ze ervoor kiezen om “op mentale vakantie” te gaan.
Door individuele aansprakelijkheid te integreren, worden leerlingen aangemoedigd om actieve en verantwoordelijke deelnemers te zijn in hun eigen leerproces. Dit leidt niet alleen tot een effectiever leerproces, maar helpt ook bij het handhaven van de orde. Leerlingen die betrokken zijn bij hun leerproces, zijn minder geneigd tot ontwrichtend gedrag en nemen actiever deel aan leeractiviteiten.
Tips voor het vergroten van individuele aansprakelijkheid
- Zorg ervoor dat elke leerling elk moment gevraagd kan worden om een bijdrage te leveren aan het leerproces.
- Maak duidelijk dat van elke leerling een actieve bijdrage wordt verwacht.
- Geef leerlingen regelmatig de kans om bij te dragen aan het leerproces.
Je kunt dit realiseren door alle leerlingen te laten nadenken, iets te doen en iets te produceren. Dit kan met een papier, Padlet, tekening, wisbordje of gebaar – het maakt niet uit! Het belangrijkste is dat iedereen actief meedoet of op zijn minst het idee heeft dat hij of zij aan de beurt kan komen. Geef je leerlingen geen mogelijkheid om op mentale vakantie te gaan. Niemand moet zich kunnen verstoppen achter de groep.
Maak gebruik van de voorwaarden van activerende didactiek. Activeer het denken en leren van je leerlingen, maak hun leerproces zichtbaar en zorg dat zij iets doen met de opbrengst. Bekijk voor meer informatie ook het artikel over activerende didactiek.
Een stagebegeleider gaf mij ooit deze vuistregel: “Als je leerlingen niet weten wat ze moeten laten zien na jouw opdracht, uitleg of les, dan kunnen ze dat ook niet. En als ze weten dat ze niets hoeven te laten zien, dan zullen ze zeker niets laten zien.”
5. Welke technieken bevorderen individuele aansprakelijkheid?
Een praktische maatregel om individuele aansprakelijkheid te vergroten, is het afschaffen van “vingers opsteken” om vragen te beantwoorden en in plaats daarvan gebruik te maken van willekeurige beurten. Het uitdelen van beurten werkt namelijk niet goed om individuele aansprakelijkheid te bevorderen. Leerlingen die niet aan de beurt zijn, voelen zich niet aangesproken en gaan op “mentale vakantie”.
Wat wél werkt, is het gebruik van een vissenkom om namen te trekken, ijslollystokjes met namen of een digitale tool zoals wheelofnames.com. Het idee is dat alle leerlingen het gevoel hebben dat ze elk moment aan de beurt kunnen komen. Dit verhoogt hun betrokkenheid en verantwoordelijkheid aanzienlijk.
Mijn advies: koop een vissenkom, schrijf alle namen op papiertjes en probeer het eens. Het effect op de leerlingen is enorm!
Met deze aanpak vergroot je niet alleen de effectiviteit van je lessen, maar zorg je ook voor een veilig en ordelijk leerklimaat waarin leerlingen gemotiveerd zijn om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces. Voor meer informatie over klassenmanagment raad ik je aan het artikel over de zeven vaardigheden voor effectief klassenmanagement van Kounin te lezen.
Op zoek naar praktische kennis over onderwijs en
een betrokken groep collega’s om samen mee te leren?
“Al je vragen over onderwijs, leren en lesgeven snel en op een pek beantwoord door
collega’s en andere experts”
‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘