Hybride onderwijs: ‘Een verbijzondering van blended leren en lesgeven’

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 20 november 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

• Wat is een hybride leeromgeving?
• De vijf stappen voor het ontwerpen van goed blended leren en lesgeven
• Denk in leeractiviteiten!
• Zoeken naar een goede mix!
• Een hybride leeromgeving in de onderwijspractijk

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in Hybride onderwijs.

Aan het einde van dit artikel heb je antwoord op de volgende vragen: Wat zijn de vijf stappen voor goed blended leren en lesgeven? Welke scenario’s voor hybride leren en lesgeven zijn er? Welke leeractiviteiten kun je voor hybride leren en lesgeven inzetten? En wat is een effectieve didactiek voor hybride leren en lesgeven?

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

Wat is een hybride leeromgeving?

Een hybride leeromgeving is een onderwijsvorm waarin leren plaatsvindt in een combinatie van fysieke en digitale omgevingen, waarbij technologie en persoonlijke interactie elkaar versterken. Het doel is om een flexibele en op maat gemaakte leerervaring te bieden, waarin studenten worden gestimuleerd om zowel zelfstandig als samen te leren. Dit sluit aan bij de principes van docentzelfgestuurd leren en leerlinggestuurd leren, waarbij zowel de docent als de student actief regie nemen in het leerproces. Meer hierover lees je in het artikel docentzelfgestuurd en leerlinggestuurd leren.

In de context van hybride leren maak je bewuste keuzes over de context, tijd, tempo en samenwerkingsvorm per leeractiviteit. Dit gaat verder dan de traditionele lesindeling, omdat het leren wordt afgestemd op wat het meest effectief en passend is voor de leerdoelen. Hybride onderwijs is hiermee een specifieke vorm van blended learning, waarin de nadruk ligt op het combineren van digitale en fysieke leeractiviteiten om het leren zo effectief mogelijk te maken.

In dit artikel leggen we uit hoe je in vijf stappen een hybride leeromgeving kunt ontwerpen en hoe dit in de praktijk wordt toegepast. Daarbij laten we zien hoe je leeractiviteiten kunt vormgeven om zowel zelfstandigheid als docentbegeleiding optimaal te benutten.

De vijf stappen voor het ontwerpen van goed blended leren en lesgeven

Omdat je hybride onderwijs kunt zien als een verbijzondering van blended leren en lesgeven, beginnen we dit artikel met blended leren en lesgeven en dan maak ik het stapje naar hybride. Dus we beginnen even met de vijf stappen voor het ontwerpen van blended leren en lesgeven.

1. Start met de leerdoelen: De eerste stap is eigenlijk niet heel veel anders dan het ontwerpen van gewoon leren en lesgeven. Dat is namelijk start met de leerdoelen. Op het moment dat de leerdoelen en de succescriteria helder zijn, weet je wat je moet ontwerpen om succesvol onderwijs te organiseren. Bekijk voor meer informatie de artikelen over leerdoelen en constructive alignment.
2. Evalueren: De tweede stap is hoe ga je evalueren? Hoe geef je leerlingen de kans om aan te tonen dat ze die leerdoelen en succescriteria bereikt hebben? 
3. Denk in leeractiviteiten: De derde stap is, ik zou willen zeggen, denk niet in lessen, maar denk in leeractiviteiten. Dus op het moment dat je lessen organiseert, zit daar een opbouw in en is zo’n les een eenheid. Op het moment dat je naar meer blended onderwijs gaat, kun je eigenlijk per leeractiviteit nadenken over in welke context vindt dat plaats, is dat a-synchroon of synchroon? Dus je kunt per leeractiviteit de keuzes maken. 
4. Zoek de goede mix: De vierde stap is, zoek naar een goede mix. Zoek naar een goede mix tussen online of offline, een goede mix tussen alleen of samen, een goede mix tussen synchroon en asynchroon. 
5. Gebruik leerversterkers: En de vijfde stap is het gebruik van leerversterkers. Een effectieve didactiek maakt het leren in een blended context effectief. 

‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/hybride-onderwijs/‘

Denk in leeractiviteiten!

We beginnen even met de derde stap derde. Denk niet in lessen, maar denk in leeractiviteiten!

Misschien denk je wel, leeractiviteiten, wat versta je daar dan onder? Dit kun je zo complex en ingewikkeld maken als je zelf wil, maar om het even te vereenvoudigen zou je kunnen zeggen, een eerste leeractiviteit, waar leerlingen in de les vaak mee beginnen, is het oriënteren. Anders gezegd het activeren van voorkennis, betekenis geven aan de leerstof, kijken waar gaat het naartoe. Als tweede leeractiviteit zit er in een goede les vaak een stukje uitleg. Dus de tweede leeractiviteit is uitleggen. De derde leeractiviteit is begeleid inoefenen. Dat is het moment dat je over de schouder van je leerling de leerling meekijkt of het goed gaat en hen zo de kans geeft om (goed) te oefenen. Dus je bent eigenlijk heel dicht bij die leerling. Dit verandert bij het zelfstandig verwerken van de leerstof, daar ben je wat meer op afstand. De vijfde en laatste leeractiviteit is dan het evalueren. Hebben leerlingen ook daadwerkelijk de leerdoelen en succescriteria behaald?

Deze leeractiviteiten zijn de stappen uit het Directe instructiemodel (zie afbeelding hieronder)

Je kunt met zes, zeven, acht leeractiviteiten werken (zie de afbeelding hieronder). Je kunt ook een hele andere volgorde gebruiken. Maar het idee is bij blended leren en lesgeven dat je iedere leeractiviteit afzonderlijk (blended) kunt vormgeven.

Als je meer wil weten over de verschillende onderdelen van een effectieve les en bijbehorende leeractiviteiten? Bekijk dan vooral ook het artikel over het directe-instructiemodel, waarin wat meer wordt toegelicht over deze activiteiten, de volgorde en welke andere activiteiten er eventueel nog zijn. 

Zoeken naar een goede mix!

De vierde stap voor het ontwerpen van blended onderwijs is: zoek naar een goede mix. Ik zie het een klein beetje voor me als een soort mengpaneel, als een soort knoppen waar je aan kunt draaien. En wat je dan doet, is per leeractiviteit draai je aan die knoppen. Dus even terug naar die vijf leeractiviteiten. We hadden oriënteren, uitleggen, begeleid inoefenen, zelfstandig verwerken en evalueren. En het idee is dus dat je per leeractiviteit bepaalt wat dan de context is enzovoort. Nu zijn er heel veel knoppen waar je aan kunt draaien. Ik beperk maar even tot vier knoppen van het vormgeven van leeractiviteiten

Vier knoppen voor het vormgeven van leeractiviteiten:

• Om te beginnen de knop context. Je kan bepalen wat de context is waarin de leerling leert. Is dat op school, is dat thuis of ergens anders? Of is dat misschien op de werkplek of op de stageplek? Dat is de eerste keuze die je kunt maken. En nogmaals, die kun je maken per leeractiviteit.
  
• De tweede knop waar je aan kunt draaien is de tijd waarop leerlingen leren. Is dat allemaal op hetzelfde moment, synchroon, of allemaal op een eigen gekozen moment, asynchroon? De derde keuze die je kunt maken.
  
• de derde knop waar je aan kunt draaien, gaat over tempo. Dus leren leerlingen met z’n allen in hetzelfde tempo of leren ze op hun eigen gekozen tempo?
  
• De vierde keuze die je kunt maken, de vierde knop waar je aan kunt draaien, gaat over met wie leer je. Doe je dat individueel en alleen, doe je dat met een groepje, samenwerkend leren, of doe je dat met de hele klas tegelijkertijd?
  

Je kunt dus per leeractiviteit een keuze maken uit de keuzes die ik net schetste. Denk niet in lessen, maar denk in leeractiviteiten. 

Een hybride leeromgeving in de onderwijspraktijk

Een klein voorbeeldje om toe te lichten hoe een hybride leeromgeving er uit kan zien. Je ziet hier het ingevulde schema waarin per leeractiviteit die keuzes zijn gemaakt. Bijvoorbeeld bij het oriënteren, dat doen leerlingen in hun eigen tijd, op hun eigen plek, in hun eigen tempo, individueel, buiten de school. Ze kijken een video van een of ander onderwerp dat ik graag in de les wil gaan behandelen. 

Voor het uitleggen wil ik ze graag bij mij in de klas hebben. Dus ik bereid dan een interactieve uitleg voor op basis van de antwoorden die ze in de voorbereiding in de video’s hebben gegeven. Maar dat doen we dus tijdafhankelijk, plaatsafhankelijk, met z’n allen in hetzelfde tempo bij mij in de klas. Ook het begeleid inoefenen gebeurt bij mij in de klas, dus allemaal op dezelfde plek, maar misschien niet in hetzelfde tempo. 

Leerlingen maken verwerkingsopdrachten en op dat moment loop ik rond om vragen te stellen, om vragen te beantwoorden, feedback te geven en leerlingen te ondersteunen. Het zelfstandig verwerken zou dan een groepsopdracht kunnen zijn. Dus ik zet bijvoorbeeld een groepsopdracht op de ELO. Leerlingen maken dat samen op hun eigen gekozen moment en leveren het resultaat van die opdracht in via de ELO.

In dit voorbeeld zou het evalueren dan op de werkplek of op de stageplek kunnen gebeuren. Dus leerlingen maken daar een filmpje van een of andere vaardigheid die ze moeten kunnen laten zien, leveren dat in, kunnen eventueel ook voor een volgend contactmoment de filmpjes van elkaar bekijken en daar feedback op geven. Nu is dit een voorbeeld, dus ik zeg niet dat het zo moet, maar je ziet wel dat per leeractiviteit kun je verschillende keuzes maken. Denk niet in lessen, denk in leeractiviteiten en zorg voor een goede mix. 

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘