Mindset: het Voorleven van Gedrag

“Even the self-assured will raise their perceived self-efficacy if models teach them better ways of doing things.” – Albert Bandura

Auteurs: Basten Berg & Maykel Kicken
Gepubliceerd: 22 maart 2025
Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.

Inhoudsopgave

1. Wat zijn doorloopjes?
2. Hoe werkt het Voorleven van gedrag?
3. Wat doe je bij ongewenst gedrag?
   1. Wees beleefd en vriendelijk
   2. Blijf geduldig en kalm
   3. Leren van fouten
   4. Uitdagingen omarmen
   5. Hoge ambities
4. Hoe werkt de PASSAAN methode?
5. Doorloopjes in de onderwijspraktijk

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in het doorloopje mindsets voorleven.

Zoals de quote al aangeeft, is het modelleren van gedrag is sterk uitgangspunt bij het richten van dit gedrag. In mijn zoektocht naar content voor een serie over orde houden en klassenmanagement stuitte ik dan ook op het Doorloopje ‘Mindsets voorleven”. 

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden.

Ik was al bekend met Doorloopjes, het is een Engels initiatief dat naar Nederland is gehaald door een samenwerking van uitgever Phronese en Stichting Leerkracht, ik vind dit specifieke Doorloopje de moeite waard! In dit artikel ga ik in op wat Doorloopjes zijn en gaan we dieper in op het Doorloopje over Voorleven van Gedrag’ Als laatst gaan we in op HOE je dit Doorloopje gemakkelijk inzet in jouw onderwijspraktijk met de PASAAN methodiek.

Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

1. Wat zijn doorloopjes?

Doorloopjes zijn evidence informed handvatten om de ontwikkeling van docenten te ondersteunen. Een Doorloopje gaat in op WAT voor aanpak je kunt inzetten in je les. Het zijn geen strakke recepten of afvinklijsten, maar meer ondersteuning VAN en inspiratie VOOR professioneel praktisch handelen. Daarnaast wordt er ook ingegaan op het WAAROM: de theorie achter de strategieën en het HOE: de methodiek om professioneel handelen te vergroten. 

Het concept van doorloopjes gaat uit van een methodiek die zij PASAAN noemen. Properen, Aanpassen, Sleutelen, een AAntal keer oefenen en Nabeschouwen. Aan de hand deze methodiek kunnen docenten zichzelf aan de hand van een doorloopje professionaliseren. Dan nu het doorloopje over het voorleven van gedrag. 

Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/naam_artikel

2. Hoe werkt het Voorleven van gedrag?

Leraren kunnen hebben veel invloed op de manier waarop leerlingen zich gedragen door zelf het gewenste gedrag te laten zien. Bij sommige, vaak ervaren, leraren gaat dit vanzelf, maar ook deze leraren kennen het gevoel van klassen waar het niet in een keer lukt.

3. Wat doe je bij ongewenst gedrag?

Wanneer je bewust bepaalde gedrag en bepaalde reacties voordoet, wordt het makkelijker om ditzelfde gedrag ook van leerlingen te vragen. Het Doorloopje over het Voorleven van gedrag biedt hiervoor vijf onderdelen. Ik behandel ze één voor één.

Onderdeel 1: Wees beleefd en vriendelijk

Gebruik beleefdheid en vriendelijkheid in je daden en taalgebruik. Zeg veel dank je wel en alsjeblieft tegen je leerlingen, bijvoorbeeld wanneer je ziet dat een leerling moeite gedaan heeft om je te laten uitpraten of zeg sorry als je een klein foutje gemaakt hebt. Vriendelijkheid betekent dat we anderen helpen, begrip tonen voor hun reactie en hen het voordeel van de twijfel geven. Wanneer je dit gedrag actief voordoet, zul je het ook vaker zien bij je leerlingen. Bekijk voor meer informatie ook de het artikel over modelleren. 

Onderdeel 2: Blijf geduldig en kalm

Het verwerken van nieuwe ideeën, instructies of uitleg kost tijd voor leerlingen. Door hierop in te spelen help je leerlingen door en voorkom je dat je je ergernis te toont. Positief en geduldig blijven en zonder stress antwoord te geven zijn belangrijk om voor te doen! Het voordoen van jouw eigen stress over tijdsdruk en de behandelde lesstof heeft een aafrechtseffect op de leerlingen. Ze worden dan ook onrustig en raken gestrest.

Onderdeel 3: Leren van fouten

‘Van je fouten kun je leren’ wordt vaak gezegd maar doe je dit ook voor? Normaliseer Fouten en Onzekerheid door voor te doen hoe jij van je fouten leert. Dit kan betrekking hebben op fouten die ontstaan tijdens een instructie, zoals een verkeerde uitleg of een verkeerd antwoord, maar ook op verkeerde inschattingen of verwarring rondom gedrag. Het is goed om voor te doen hoe je erkenning geeft aan het feit dat je fout zat met de juiste dosis nederigheid, om daarna weer gewoon verder te gaan.

Onderdeel 4: Uitdagingen omarmen

Leerlingen die een uitdaging aangaan hebben deze niet in een keer voor elkaar. Het is immers niet voor niets een uitdaging. Daar komen allerlei onzekerheden over leren bij kijken.

Help leerlingen uitdagingen te omarmen door ze te helpen bij de ontwikkeling van een groeimindset. Dit kan door voor te doen hoe jij zelf omgaat met uitdagingen. Lukt iets niet, probeer het dan nog eens op een andere manier. Als je dit blijft herhalen komt je vanzelf tot de juiste oplossing. Vermijd negatieve opmerkingen over hoe moeilijk en verwarrend de lesstof kan lijken, maar gebruik positieve en oplossingsgerichte taal. Het is belangrijk dat je laat merken dat je gelooft in je leerlingen en een groei-mindset uitdraagt. Bekijk voor meer informatie ook de video over de fixed en growth mindset van Carol Dweck. 

Onderdeel 5: Hoge ambities

Leraren spelen een belangrijke rol als het gaat om de hoogte van normen en ambities van hun leerlingen. Dit is bijvoorbeeld van toepassing op 

• de normen over gedrag in de klas
• de kwaliteit van leerlingwerk
• de mate van inzet en doorzettingsvermogen
• de volledigheid van antwoorden in een klassengesprek
• de kwaliteit van taken en projecten.

Lees voor meer informatie over hoge verwachtingen ook het artikel over het pygmalion effect.

Je kunt het Doorloopje ‘Mindsets voorleven’ en een hele hoop andere Doorloopjes gratis vinden op de website Doorloopjes.nl en in de drie Doorloopjes boeken. Dit specifieke Doorloopje vind je trouwens in het doorloopjesboek drie.  

Maar hoe zet je het Doorloopje voorleven van gedrag nu goed in? Gebruik passend taalgebruik en het voorleven van ambitie en gedrevenheid. Dit helpt om de ambities van leerlingen te verhogen. Binnen Doorloopjes wordt de PASSAAN methode ingezet om een Doorloopje in gebruik te nemen. Hoe gaat dit in zijn werk?

4. Hoe werkt de PASSAAN methode?

De Passaan methode verloopt via de vijf stappen: Proberen, Aanpassen, Sleutelen, een AAntal keer oefenen en Nabeschouwen. De methodiek is bedoeld om docenten houwvast te geven om een Doorloopje in gebruik te nemen. Voor het Doorloopje Voorleven van Gedrag gaat dit als volgt. 

1. Probeer de senario’s van het Doorloopje eens dit kan direct in de klas maar ook mentaal. Werkt het om gewenst gedrag voor te leven? Ontbreekt er iets of wil je iets anders doen? 
2. Pas het Doorloopje waar nodig aan zodat deze beter past bij jouw onderwijspraktijk en vak. 
3. Sleutel ook aan de volgorde van de onderdelen of het aantal onderdelen wanneer je deze niet vindt passen. Ook het sleutelen aan de inhoud kan. Lees je bijvoorbeeld dieper in op de mindset theorie en voeg wat specifiek gedrag toe op basis van de door jou opgedane kennis.
4. Ga het Doorloopje nu een aantal keren uitproberen. Dit moet meerdere malen omdat je dan pas een goed beeld krijgt bij het succes of falen van dit Doorloopje. zodat je in de laatste stap kunt gaan nabeshouwen. 
5. Beschouw of de strategie in het Doorloopje effectief was. dit kun je zien aan de invloed die de strategie had op het leerproeces van de leerlingen. Dit kun je in veel gevallen doen op basis van je intuitie. wat heb je gezien en ervaren. Echter moet je voor een gedegen resultaat meer systematische te werk gaan. Lees voor meer informatie over evalueren ook de video over het Kirkpatrick model van onderwijsevaluatie.

Doorloopjes zijn handige evidence informed handvatten om de ontwikkeling van docenten te ondersteunen. Een Doorloopje gaat in op wat voor strategieën je kunt inzetten in je les. De video’s van een meester in leren doen net wat anders. In de video’s worden onderwijskundige theorieën stuk voor stuk uitgelegd zodat docenten deze zelf kunnen toepassen in de lespraktijk. De twee benaderingen zijn er beide op gericht om docenten te helpen in hun dagelijkse lespraktijk.

5. Doorloopjes in de onderwijspraktijk

Doorloopjes zijn evidence informed handvatten om de ontwikkeling van docenten te ondersteunen. Een Doorloopje gaat in op WAT voor strategieën je kunt inzetten in je les.  

Het concept van Doorloopjes gaat uit van een methodiek die zij PASAAN noemen. Properen, Aanpassen, Sleutelen, een AAntal keer oefenen en Nabeschouwen. Aan de hand deze methodiek kunnen docenten zichzelf aan de hand van een Doorloopje professionaliseren.

Het modelleren van gedrag is sterk uitgangspunt bij het richten van dit gedrag. Leraren hebben zo veel invloed op de manier waarop leerlingen zich gedragen door zelf het gewenste gedrag te laten zien. Wanneer je bewust bepaalde gedrag en bepaalde reacties voordoet, wordt het makkelijker om ditzelfde gedrag ook van leerlingen te vragen. Het Doorloopje over het Voorleven van gedrag biedt hiervoor vijf onderdelen:

1. Wees beleefd en vriendelijk
2. Blijf geduldig en kalm
3. Leren van fouten
4. Uitdagingen omarmen
5. Hoge ambitiesGebruik de PASSAAN methode gebruikt om een Doorloopje in gebruik te nemen in jouw onderwijspraktijk.

Wil je meer weten over doorloopjes of andere doorloopjes proberen neem dan een kijkje op www.doorloopjes.nl

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘