De invloed van toetsing op de motivatie
Auteur: Basten Berg
Redacteur: Rob Kickert
Gepubliceerd: 26/juni/2024
“Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Dat kan! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.”
Inhoudsopgave
- Hoe motiveer je leerlingen om te leren?
- Voorbeelden van meten buiten het onderwijs
- Wat leren deze voorbeelden ons?
- Hoe ontstaat misalignment?
- Wat zijn oplossingen voor toetsmotivatie bij leerlingen?
- Hoe kan je motiverend toetsen in jouw onderwijspraktijk?
- Waarom cijfers geven zonde is!
Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in de inhoud van dit artikel. Vanuit mijn achtergrond als biologie leraar, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema. Ook ben je dan lid van een groep onderwijsprofessionals waar je je inhoudelijke vragen aan kunt stellen.
1. Hoe motiveer je leerlingen om te leren?
In 2022 ontwikkelden Kickert, Meeuwisse, Stegers-Jager, Prinzie en Arends een model over motiverend toetsen en publiceerde dit in het artikel met de titel “Curricular fit perspective on motivation in higher education”
Het artikel neemt als uitgangspunt dat leerlingen het best leren wanneer leertaken leuk en/of interessant zijn omdat studenten die leren als leuk of interessant ervaren mastery goals nastreven. (Ames, 1992) en daardoor intrensiek gemotiveerd zijn (Ryan & Deci, 2000). In het verlengde daarvan zijn motivatie theorieën zoals de zelfdeterminatie theorie toepasbaar in het onderwijs om docenten te ondersteunen hun lessen leuk en interessant te maken om leerlingen op deze manier te motiveren. Wat hen echter opvalt, is hoe toetsen die motivatie vaak in de weg staan; in het artikel leggen ze uit waarom dat zo is.
In dit artikel ga ik in op de aansluiting tussen je toetsen en je doelen, hoe deze aansluiting van invloed is op de motivatie van je leerlingen en hoe je dit in kunt zetten om in de onderwijspraktijk motiverender te gaan toetsen.
“Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar “https://eenmeesterinleren.nl/de-invloed-van-toetsing-op-de-motivatie/“
2. Voorbeelden van meten buiten het onderwijs
Ik begin ter illustratie met een aantal voorbeelden van metingen van buiten het onderwijs.
- het eerste voorbeeld: Ik las ooit de quote, “waarom nemen we het leerlingen kwalijk dat ze goed willen presteren op de toetsen, terwijl we het tennissers niet kwalijk nemen dat ze goed willen presteren in hun wedstrijden”. De reden is naar mijn mening dat een tenniswedstrijd een hele goede meting is van hoe goed je kan tennissen. Maar toetsen zijn niet altijd een goede meting van hoe goed je geleerd hebt.
- Een tweede voorbeeld is uit mijn eigen ervaring. Ik hou van hardlopen en ik wilde op een gegeven moment gaan trainen om een 10 kilometer zo snel mogelijk te rennen. Ik vroeg een vriend van me die bewegingswetenschapper is om advies en hij zei: Je moet eigenlijk twee dingen doen tijdens je training. Soms moet je hele korte intervalletjes met een hele hoge hartslag rennen. En op andere momenten een heel lange afstand met een hele lage hartslag. Maar helemaal niet de hele tijd die 10 kilometer gaan rennen tijdens je training. Hier haalde ik twee dingen uit. Ten eerste moet je dus tijdens je trainingen niet hetzelfde doen als tijdens de wedstrijd. Ten tweede moet je tijdens de trainingen ook niet hetzelfde meten als tijdens de wedstrijd. Tijdens mijn trainingen moet ik immers niet focussen op mijn snelheid, maar op mijn hartslag.
- Een derde voorbeeld komt uit Amerika. Daar werden van chirurgen op een gegeven moment de sterftecijfers op hun operatietafels publiek bekend gemaakt. Op zich is een sterftecijfer voor jou als chirurg een redelijke meting van hoe een goede chirurg je bent. Maar er verandert iets op het moment dat het publiek bekend wordt gemaakt. De belangen daarvan worden veel groter. Wat er gebeurde is dat de chirurgen opeens moeilijke operaties gingen vermijden; mensen liever lieten overlijden zonder ze te opereren dan het risico te lopen dat iemand op de operatietafel overleed.
3. Wat leren deze voorbeelden ons?
Ze geven drie cruciale factoren in metingen.
Factor 1. Een training is geen wedstrijd!
Ten eerste, een training is geen wedstrijd. Dus je moet tijdens een training andere dingen doen dan tijdens de wedstrijd. En je moet andere dingen meten dan tijdens de wedstrijd. Je kan je dus afvragen voor jouw onderwijs: Hoe vaak ben je je leerlingen wedstrijden aan het geven en hoe vaak trainingen?
Factor 2. Een meting is nooit perfect!
Een tweede factor zijn de belangen van de meting. Een meting is nooit helemaal perfect. En dat is in principe geen enkel probleem. Tenzij de belangen van die meting heel groot worden. Zoals in het voorbeeld van de chirurg en hun sterftecijfers. Op dat moment zal de meting het te meten proces meestal corrumperen.
Factor 3. Alignment is cruciaal!
Een derde factor is de aansluiting tussen je toets, je meting en je doelen. In de literatuur wordt dit alignment genoemd.
‘Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/constructive-alignment-john-biggs/‘
Deze alignment tussen je doelen en je toetsen is cruciaal voor de motivatie van je leerlingen. Ik zal het uitleggen aan de hand van een model.
‘Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/de-invloed-van-toetsing-op-de-motivatie/‘
4. Hoe ontstaat misalignment?
Stel je stelt je de doelen van je curriculum voor als een vierkant. Met op de ene as de kennis en op de andere as de diepgang van de verwerking.
Zijn jouw toetsvragen een willekeurige steekproef?
In het ideale geval toets je alles toetsitems zijn dan dan een willekeurige steekproef uit al die mogelijke doelen.
‘Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/de-invloed-van-toetsing-op-de-motivatie/‘
Anders gezegd hebben alle doelen een eerlijke kans om getoetst te worden (ofwel alles wordt getoetst). Op dat moment zullen leerlingen die gemotiveerd zijn om te presteren ook hetzelfde gaan doen als leerlingen die gemotiveerd zijn om te leren. Beiden moeten namelijk alle doelen behalen om goed te presteren of om goed te leren. In de realiteit is het echter zo dat niet alle doelen een eerlijke kans hebben om getoetst te worden.
Welke niveaus zijn lastiger te toetsen?
Sommige kennis maar vooral ook de diepgaandere niveaus van verwerking zijn moeilijker te toetsen. In deze afbeelding zie je dit weergegeven.
‘Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/de-invloed-van-toetsing-op-de-motivatie/‘
De sterretjes staan nu helemaal niet meer verspreid over het vierkant. Want bepaalde kennis en vooral de wat lagere cognitieve processen hebben een grotere kans om op de toets terug te komen. De sterretjes staan dus ook meer in die hoek van het vierkant van je doelen.
Welke toetsitems zijn nodig voor een voldoende?
Daar komt nog bij dat leerlingen niet alle toetsitems goed hoeven te beantwoorden om een voldoende te halen op de toets. In deze afbeelding zie je daarom zes zwarte sterretjes en vier witte sterretjes.
‘Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/de-invloed-van-toetsing-op-de-motivatie/‘
Alleen de zwarte sterretjes hoeven in principe goed beantwoord te worden om een voldoende te halen voor de toets.
Wat is de de-motivatie door mis-alignment van toetsen?
Het uiteindelijke resultaat is dat het voor de leerlingen die gefocust zijn op het halen van een 10 slim is om zich te focussen op het grotere gestippelde vierkant. Voor de leerlingen die gefocust zijn op het halen van een voldoende met minimale moeite
‘Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/de-invloed-van-toetsing-op-de-motivatie/‘
is het slim om zich te focussen op het kleinere gestippelde vierkant. Alle energie, tijd en moeite die de leerlingen steken in de doelen die buiten die gestippelde vierkanten vallen, gaat ten koste van de tijd, moeite en energie die ze kunnen steken in de getoetste items. Kortom, het wordt impliciet ontmoedigd om deze doelen te behalen op het moment dat je toetsen niet goed aansluiten bij je doelen.
Wat we nu hebben gezien is dus dat toetsen die niet goed aansluiten op je doelen een demotiverende werking zullen hebben op de leerlingen die gemotiveerd zijn om te presteren, ongeacht of ze nu een 10 willen of met minimale moeite een 6.
5. Wat zijn oplossingen voor toetsmotivatie bij leerlingen?
Er zijn drie soorten oplossingen voor het probleem van demotivatie door misalignment tussen je toetsen en je doelen.
Oplossing 1. Niet toetsen
Op het moment dat die toets er niet is, kan die de leerlingen ook niet demotiveren. Maar dat is meestal geen optie. Dus kan je als iets minder radicale stap overwegen om bijvoorbeeld geen cijfers te geven, maar alleen maar inhoudelijke feedback.
Het kan ook nog betekenen dat je niet steeds van die grote toetsen afneemt, maar veel meer kleine metingen tussendoor doet.
Oplossing 2. Beter toetsen
Beter toetsen of anders gezegd betere alignment creëren: de aansluiting tussen je toetsen en de doelen van je onderwijs verbeteren. Dat doe je onder andere door authentieke taken te geven aan je leerlingen. Verder kan je erop focussen om gevarieerd te toetsen. Dus niet steeds multiple choice kennis toetsen of niet steeds dat verslag, of steeds die presentatie van de leerlingen. Maar zoeken naar de afwisseling tussen de verschillende vormen van toetsen.
Je kan er ook over nadenken hoe je groei kan belonen middels je toetsen. Dus niet alleen maar het niveau wat je steeds op een moment laat zien te belonen met cijfers, maar juist ook eens te kijken naar de groei die een leerling heeft doorgemaakt.
Daarnaast kan je overwegen om niet steeds alleen maar de uitkomsten te meten, maar ook het proces. Durven de leerlingen fouten te maken? Werken ze met aandacht? Stellen ze kritische vragen? Hebben ze plezier in de lessen? Dat zijn allemaal op langere termijn waarschijnlijk veel betere voorspellers van hoeveel ze leren dan hoeveel ze op dit moment kunnen.
Tot slot, denk altijd goed na over wat nou werkelijk je doelen zijn . En niet alleen maar je doelen op korte termijn, maar wat zijn je hogere doelen binnen je onderwijs? En hoe draagt je toets eraan bij om die doelen te bereiken?
Oplossing 3. Strategische gedrag tegengaan
Zorg ervoor dat je toetsen onvoorspelbaar zijn. Want op het moment dat je toetsen heel voorspelbaar zijn, kunnen leerlingen hun gedrag er ook volledig op aanpassen. Als ze bijvoorbeeld niet weten wanneer of ook hoe ze getoetst worden, zal dat invloed hebben op hoe ze zich gedragen tijdens de lessen en in hun voorbereiding op de lessen. Bijvoorbeeld, geef een willekeurige steekproef van je leerlingen eens een mondelinge toets in plaats van die geschreven toets of die meerkeuzetoets.
Tot slot kan je ook nog het strategische gedrag tegen gaan door niet van tevoren al bekend te maken wanneer het een voldoende is die behaald is, maar eerst eens te kijken hoe je leerlingen presteren en dan te bepalen: wanneer vind ik het voldoende?
6. Hoe kan je motiverend toetsen in jouw onderwijspraktijk?
Toetsen spelen dus een sleutelrol in de motivatie van je leerlingen. Om precies te zijn, vooral op het moment dat er hoge belangen aan die toetsen worden gehecht, is de aansluiting, de alignment, tussen jouw toets en je doelen, cruciaal. Als die aansluiting namelijk niet goed is, zullen je leerlingen die goed willen presteren op de toetsen, oftewel ál je leerlingen, gedemotiveerd worden. Dan zijn er drie dingen die je kan doen. Ten eerste, niet toetsen of in ieder geval geen cijfers geven, maar inhoudelijke feedback. Ten tweede, beter toetsen door te zorgen dat de alignment tussen je toetsen en je doelen beter wordt. Bijvoorbeeld door gevarieerd te toetsen. Ten derde, strategisch gedrag tegengaan door onvoorspelbaarder te toetsen. Bijvoorbeeld een willekeurige steekproef uit je klas bij elke toets een mondelinge toets geven in plaats van de geschreven toets.
Wil je meer weten over hoe jij als docent de aansluiting tussen je doelen en je toetsen kan verbeteren? Bekijk dan de video met de 9 docentvragen om motiverend te toetsen.
7. Waarom cijfers geven zonde is!
Wat we verder nog doen in het toetsproces is alle rijke informatie die verzameld is in het toetsproces, over welke kennis en welke diepgang qua processen een leerling goed kon of niet zo goed kon, plat slaan tot een cijfer. En daarmee gooien we eigenlijk heel veel informatie weg. Zowel de docent als de leerling weet nu niet meer wat ging er goed en wat moet er beter.
Een leven lang lesgeven doen docenten samen
Al je vragen over onderwijs, leren en lesgeven snel en op een pek beantwoord door
collega’s en andere experts.
‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘