De Cognitieve Ontwikkeling volgens Jean Piaget

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 26/november/2023
Redacteur: Gezocht
“Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.”

Inhoudsopgave

1. Wat is de cognitieve ontwikkeling van Jean Piaget?
2. Wat zijn de vier stadia van de cognitieve ontwikkeling?
3. Wat is cognitief egocentrisme volgens Jean Piaget?
4. Hoe stimuleer je de cognitieve ontwikkeling?
5. Conclusie: cognitieve ontwikkeling in de onderwijspraktijk

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in Cognitieve Ontwikkelingstheorie van Jean Piaget. Vanuit mijn achtergrond als biologie leraar, onderwijskundige en lerarenopleider schijf ik artikelen en maak ik video’s fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op onze community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën geordend per thema en een groep onderwijsprofessionals waar je je inhoudelijke vragen aan kunt stellen.

1. Wat is de cognitieve ontwikkeling van Jean Piaget?

Jean Piaget, een naam die resoneert in de gangen van de ontwikkelingspsychologie, bracht een revolutie teweeg in ons begrip van kinderbreinen. De cognitieve ontwikkelingstheorie van Piaget stelt dat kinderen actieve leerlingen zijn die de wereld om hen heen begrijpen door zelf ontdekkingen te doen. Je kunt het zien als een hele klas vol onderzoekers – Piaget zag hen als individuele wetenschappers die hypotheses testen en conclusies trekken op basis van hun interacties met hun omgeving. Leren gebeurd volgens Piaget via de processen assimilatie en accommodatie. In zijn theorie beschreef Piaget vier cognitieve ontwikkelingsstadia waar ik in dit artikel dieper op in ga. voor meer informatie over assimilatie en accommodatie verwijs ik je naar het artikel: “Kennisconstructie in het constructivisme: Assimilatie, Accomodatie van Jean Piaget“.

“Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar “https://eenmeesterinleren.nl/cognitieve-ontwikkeling-volgens-jean-piaget/“

2. Wat zijn de vier stadia van de cognitieve ontwikkeling?

Cognitieve ontwikkeling betekent de ontwikkeling van de intelligentie. Hierin onderscheid Piaget vier ontwikkelingsfase. Ik beschrijf de ontwikkelingsfase hieronder één voor één. Let er op dat de leeftijden die hierbij genoemd worden slechts een indicatie zijn en geen vast gegeven.

1. Sensomotorische stadium (0-2 jaar): Dit is het stadium waarin baby’s en peuters de wereld verkennen door middel van hun zintuigen en motorische activiteiten. Belangrijke ontwikkelingen in dit stadium zijn het verkrijgen van objectpermanentie (het besef dat objecten blijven bestaan, zelfs als ze niet worden waargenomen) en het begin van doelgericht gedrag.
2. Preoperationele stadium (2-7 jaar): In deze fase beginnen kinderen symbolisch te denken en te spelen, maar hun denken is nog steeds niet logisch. Ze hebben de neiging egocentrisch te zijn, wat betekent dat ze moeite hebben om dingen vanuit het perspectief van een ander te zien. Dit stadium kenmerkt zich ook door een gebrek aan begrip van conservatiewetten, zoals het inzicht dat de hoeveelheid vloeistof hetzelfde blijft, zelfs als deze in een ander gevormd glas wordt gegoten.
3. Concreet operationele stadium (7-11 jaar): Kinderen in dit stadium beginnen logisch na te denken over concrete gebeurtenissen. Ze begrijpen het concept van conservatie en zijn in staat om mentaal te opereren met objecten en gebeurtenissen. Dit is ook de fase waarin kinderen beginnen te categoriseren en te sorteren, en waarin ze beginnen te begrijpen dat acties omkeerbaar zijn.
4. Formeel operationele stadium (vanaf ongeveer 12 jaar): Dit stadium wordt gekenmerkt door de ontwikkeling van abstract en hypothetisch denken. Tieners en volwassenen in dit stadium kunnen abstracte concepten begrijpen en gebruiken, en zijn in staat tot hypothetisch-deductief redeneren. Ze kunnen denken over theoretische problemen, toekomstige mogelijkheden, en abstracte relaties.

Bron: toetsproject psychologie voor SPH Hogeschool windesheim geraadpleegd op 25/november/2023

Piagets stadia van cognitieve ontwikkeling bieden een kader om de cognitieve ontwikkeling bij kinderen beter te begrijpen. De theorie geeft handvatten die je kunt gebruiken om te begrijpen hoe kinderen denken en leren op verschillende leeftijden. Hiermee heeft de cognitieve ontwikkelingstheorie nog dagelijks een grote invloed gehad op het onderwijs en de ontwikkelingspsychologie.

3. Wat is cognitief egocentrisme volgens Jean Piaget?

Cognitief egocentrisme, een belangrijk concept in Jean Piagets theorie van cognitieve ontwikkeling, verwijst naar de neiging van kinderen om de wereld voornamelijk vanuit hun eigen perspectief te zien. Dit fenomeen is vooral merkbaar in het preoperationele stadium, maar het manifesteert zich in verschillende vormen gedurende de gehele ontwikkeling van een kind. Drie belangrijke aspecten van cognitief egocentrisme zijn het imaginair publiek, de persoonlijke fabel en zwart-wit denken.

1. Imaginair Publiek: Dit aspect komt vooral voor in de adolescentie, waarbij tieners denken dat anderen net zo gefocust zijn op hun acties als zijzelf. Ze kunnen zich buitensporig bewust zijn van hoe anderen hen mogelijk zien, wat kan leiden tot gevoelens van verlegenheid of, in tegendeel, een sterke drang om op te vallen en zich te onderscheiden.
2. Persoonlijke Fabel: Hierin geloven adolescenten dat hun ervaringen uniek en niet te begrijpen zijn door anderen. Ze kunnen denken dat niemand anders dezelfde intensiteit van gevoelens heeft ervaren of dezelfde situaties heeft meegemaakt. Dit “dit overkomt alleen mij”-syndroom kan leiden tot een gevoel van isolatie of een misplaatst gevoel van uitzonderlijkheid.
3. Zwart-wit Denken: In het preoperationele en soms het concreet operationele stadium van Piagets theorie zien kinderen de wereld vaak in extreme termen – iets is óf helemaal goed óf helemaal slecht. Dit dichotome denken maakt het moeilijk voor hen om nuances of middenwegen te zien in situaties of in menselijk gedrag. Naarmate kinderen ouder worden en naar het formeel operationele stadium bewegen, beginnen ze meer nuances en complexiteit in hun denken te ontwikkelen.

Deze aspecten van cognitief egocentrisme spelen een cruciale rol in hoe kinderen en adolescenten de wereld om hen heen waarnemen en ermee omgaan. Het begrijpen van deze concepten kan leerkrachten helpen om de cognitieve en emotionele ontwikkeling van hun leerlingen beter te ondersteunen.

4. Hoe stimuleer je de cognitieve ontwikkeling?

Het stimuleren van cognitieve ontwikkeling vraagt om een creatieve en doelgerichte aanpak. Voor de jongsten onder ons, zoals in de sensomotorische en preoperationele fasen, is het essentieel om interactieve en zintuiglijke ervaringen te bieden. Denk aan tactiele spelletjes, zoals voelboxen, of rollenspellen die de fantasie prikkelen. Maar laten we ook technologie niet schuwen – educatieve apps kunnen bijvoorbeeld helpen bij het ontwikkelen van basale reken- en taalvaardigheden.

Voor de oudere kinderen, in de concreet operationele en formeel operationele fasen, is het zaak om kritisch en abstract denken te bevorderen. Dit kan in meer docent gestuurde vormen van onderwijs doormiddel van activerende didactiek of in meer leerlinggestuurde vormen van onderwijs bijvoorbeeld door middel van projectgebaseerd leren, waarbij leerlingen complexe problemen moeten oplossen of onderzoeken uitvoeren. Hierbij is het cruciaal om hen uit te dagen met vragen die hen aanzetten tot dieper nadenken en hen de ruimte te geven om hun eigen leertrajecten te verkennen.

5. Conclusie: cognitieve ontwikkeling in de onderwijspraktijk

De cognitieve ontwikkelingstheorie van Piaget biedt ons, als onderwijzers, een rijke basis om ons onderwijs op af te stemmen. We moeten echter niet vergeten dat deze theorie een leidraad is, geen strak script. Elk kind is uniek, en hun ontwikkeling kan variëren. Daarom is het belangrijk om flexibel te zijn in ons onderwijs en de individuele behoeften van elke leerling te erkennen. Door een diversiteit aan lesmethoden en activiteiten te gebruiken, kunnen we alle leerlingen helpen hun volledige potentieel te bereiken. Laten we steeds op zoek blijven naar manieren om onze leerlingen te begeleiden en te inspireren op hun pad van cognitieve groei.

“Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!”