De zes rollen van de leraar

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 14 december 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

• Wat zijn de zes rollen van de leraar?
• De rol van Gastheer
• De rol van Presentator
• De rol van Didacticus
• De rol van Pedagoog
• De rol van Afsluiter
• De rol van coach
• Piramide Docentvaardigheden

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in de zes rollen van de leraar van Martie Slooter.

Foto Martie Slooter
Bron: martieslooteracademie.nl

Als leraar speel je een veelzijdige rol in het leerproces van je leerlingen. Je bent niet alleen degene die kennis overdraagt, maar ook de persoon die inspireert, begeleidt en structuur biedt. Om deze complexe taak beter te begrijpen, introduceerde Martie Slooter de zes rollen van de leraar. Deze rollen – Gastheer, Presentator, Didacticus, Pedagoog, Afsluiter en Coach – bieden een kader om inzicht te krijgen in de verschillende verantwoordelijkheden en vaardigheden die het leraarschap met zich meebrengt.

In dit artikel bespreken we de zes rollen van de leraar en laten we zien hoe deze bijdragen aan een succesvol leerproces van de docent.

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

Wat zijn de zes rollen van de leraar?

Martie Slooter (2018) beschrijft in haar boek ‘de zes rollen van de leraar’ de basisvaardigheden van een leraar. Dit zijn:

• Gastheer
• Presentator
• Didacticus
• Pedagoog
• Afsluiter
• Coach

De zes rollen zijn gebaseerd op haar eerdere boek de vijf rollen van de leraar (Slooter, 2009) waarin de rol van Coach nog ontbrak. De zes rollen vallen binnen de Piramidemodel van Docentvaardigheden die Slooter ontwierp. De Piramide beschrijft de opbouw in vaardigheden van leraren om deze beter inzichtelijk te maken.

Onder de video licht ik de zes basisvaardigheden van de leraar kort 1 voor 1 toe.

‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/naam_artikel’

2. De rol van Gastheer

Als leraar heb je een cruciale rol als gastheer. Een goede relatie is een voorwaarde voor effectief leren. In deze rol maak je contact met je leerlingen. Het leggen van dit contact begint zodra de leerlingen het klaslokaal binnenkomen. Een voorbeeld hiervan is een leraar die zijn leerlingen bij de deur begroet wanneer ze binnenkomen. Beperk deze rol niet tot de start van de les. Het bouwen van een relatie met je leerlingen gaat veel verder dan een begroeting bij binnenkomst. 

2. De rol van Presentator

Vang de aandacht en houd deze gedurende de les vast, ook deel je de doelen en inhoud van de les. Nu je aan het begin van de les een contact hebt gemaakt met je leerlingen, is het belangrijk om hun aandacht vast te houden, zodat je de les kunt starten. In deze fase van de les vervul je de rol van presentator. Als presentator zorg je ervoor dat de leerlingen hun aandacht volledig op je richten. Je neemt de leiding, zet de gedragsregels neer en gewaakt deze. Denk aan een leraar die voor de klas staat en wacht tot de les kan beginnen. Gaat dit niet snel genoeg, dan spreekt de leraar wat leerlingen aan zodat hij de aandacht krijgt. Nu iedereen er klaar voor is deelt de leraar de doelen van deze les. De relatie met de leerlingen en het contact dat bij binnenkomst is gemaakt, zijn hierbij van belang. 

3. De rol van Didacticus

Geef een inspirerende Instructie en organiseer je het leerproces. Je ondersteunt leerlingen in het opdoen van kennis, vaardigheden en attitude op elke mogelijke manier. Dit wordt door veel mensen gezien als de kern van je rol als leraar. Als didacticus ben je in staat om het leerproces van individuele leerlingen en de groep te sturen en te begeleiden. In dit stadium gaat het om de basisdidactiek. Naarmate een leraar zich verder ontwikkelt, zie je dat deze didactische vaardigheden verder uitbreiden. Denk aan het geven van een volledige instructie, het begeleiden van activerende werkvormen en differentiëren. Over deze onderwerpen heb ik ook video’s gemaakt die je kunt bekijken.

4. De rol van Pedagoog

Creëer een veilig en stimulerend leerklimaat voor alle leerlingen. Dit is voorwaardelijk om te kunnen leren. De rol van pedagoog is niet beperkt tot een specifieke fase van de les, maar is gedurende de hele les van belang. Als pedagoog geeft je positieve feedback en reageer je adequaat op verstoring van de les en Je weet je leerlingen te motiveren. Zo creëer je op elk moment van de les een veilig en stimulerend leerklimaat. Deze rol gaat over je klassenmanagement. Een sterk klassenmanagement is een voorwaarde voor leren en een vereiste als je als didacticus aan de slag wil gaan met complexere onderwijsvormen zoals activerende didactiek of organisatorische differentiatie.

5. De rol van Afsluiter

De rol van Afsluiter. In de rol van afsluiter reflecteer je met je leerlingen op het leerproces op zowel de inhoud als het proces. Anders gezegd: je evalueert of de lesdoelen zijn behaald en op welke manier de les verlopen is. Afsluiting is belangrijk omdat het de leerlingen zicht geeft op hun eigen leerproces, daarnaast geeft de afsluiting je de mogelijkheid het proces bij te sturen en verwachtingen bij te stellen voor de volgende les. Ook krijg je input over de effectiviteit van de les die je nodig hebt voor het stellen van de juiste doelen voor de volgende les. 

6. De rol van coach

Deze rol draait om het begeleiden van leerlingen naar zelfstandigheid in hun leerproces. In deze rol stimuleer je leerlingen om zelfregulerend te leren, waarbij ze eigen verantwoordelijkheid nemen voor hun doelen, planning en uitvoering. Je helpt hen met het ontwikkelen van metacognitieve vaardigheden, zoals reflecteren op het leerproces, het stellen van doelen en het plannen van hun werk. Door uitdagende en complexe opdrachten aan te bieden, stimuleer je leerlingen om langer zelfstandig te werken. Daarnaast geef je hen waar mogelijk inspraak in hun leerdoelen en keuzevrijheid in het leerproces, wat hun intrinsieke motivatie en eigenaarschap versterkt. Dit vraagt van jou als leraar een faciliterende houding, waarbij je niet alles voorschrijft, maar ondersteuning biedt in de vorm van scaffolding.

Het coachen van leerlingen sluit aan bij modellen zoals het Gradual Release of Responsibility (GRR), waarin je de zelfstandigheid van leerlingen stapsgewijs opbouwt van directe instructie naar zelfstandige uitvoering. Daarnaast kun je gebruikmaken van het 4C/ID-model om onderwijs te ontwerpen met complexe taken die leerlingen helpen om vaardigheden en kennis in samenhang te ontwikkelen. Het doel van de coachende rol is om leerlingen in staat te stellen zelfstandig en effectief te leren, zodat ze goed voorbereid zijn op de uitdagingen van een complexe, dynamische maatschappij. Deze rol vertegenwoordigt een hoog niveau van leraarvaardigheden dat alle leraren zouden moeten nastreven.

8. Piramide Docentvaardigheden

De zes rollen van de leraar maken deel uit van de Piramide van Docentvaardigheden, een model ontwikkeld door Martie Slooter om de groei en ontwikkeling van leraarschap inzichtelijk te maken. De piramide toont hoe een leraar stapsgewijs zijn of haar vaardigheden uitbreidt, van basisvaardigheden zoals klassenmanagement en instructie tot geavanceerdere rollen zoals coach. Elke laag van de piramide bouwt voort op de vorige, waarbij de nadruk ligt op zelfontwikkeling en het steeds beter afstemmen van het onderwijs op de behoeften van leerlingen. Meer over dit model lees je in het artikel over de piramide docentvaardigheden.

De piramide laat zien dat het beheersen van alle zes rollen een ambitie is die elke leraar zou moeten nastreven. Het helpt je reflecteren op je huidige vaardigheden en biedt een kader om je verder te ontwikkelen als professional in het onderwijs. Door inzicht te krijgen in je eigen plek binnen de piramide kun je gerichter werken aan het verbeteren van je didactische en pedagogische kwaliteiten.

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘