Roos van Leary

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 28/november/2023
Redacteur: Gezocht
“Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.”

Inhoudsopgave

1. Wat houdt de Roos van Leary in?
2. Wat kan ik met de Roos van Leary?
3. Welk uitgangspunt heeft de Roos van Leary?
4. Welk uitgangspunt heeft de Roos van Leary?
5. Welke vier kwadranten horen bij de Roos van Leary?
6. Welke acht gedragstypen kent de Roos van Leary?
7. Hoe verbeter ik mijn interacties in de onderwijspraktijk?

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in de roos van Leary (in het engels ook wel Leary’s Rose en Rose of Leary genoemd). Vanuit mijn achtergrond als biologie leraar, onderwijskundige en lerarenopleider schijf ik artikelen en maak ik video’s over fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën geordend per thema en een groep onderwijsprofessionals waar je je inhoudelijke vragen aan kunt stellen. De Roos van Leary is meer dan een model om naar interacties te kijken. Timothy Leary en collega’s kwamen er in onderzoek achter dat gedrag vaste reacties ontlokt en maakten een model om deze reacties in kaart te brengen en te voorspellen. In dit artikel laat ik zien hoe.

1. Wat houdt de Roos van Leary in?

De Roos van Leary, een concept geïntroduceerd door Timothy Leary en zijn team, fungeert als een kaart van menselijke interacties. De theorie is breed inzetbaar om te kijken naar gedrag. Daarmee is de theorie ook bruikbaar in de onderwijspraktijk om te kijken naar gedrag tussen leerlingen of tussen een docent en een leerling. De Roos van Leary illustreert hoe onze gedragingen consequenties hebben voor de manier waarop anderen reageren. Visualiseer het als een kompas waarbij niet de windrichtingen, maar verschillende gedragsvormen centraal staan. Elk gedrag dat we tentoonspreiden in de klas – of het nu gaat om assertiviteit, samenwerking, weerstand of ondersteuning – heeft een spiegelbeeld in de reacties die het oproept bij leerlingen. Door de Roos van Leary te begrijpen en toe te passen, krijgen leraren een krachtig instrument in handen om niet alleen de klasdynamiek te begrijpen, maar deze ook op een positieve manier te beïnvloeden.

“Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/roos-van-leary/“

2. Wat kan ik met de Roos van Leary?

De Roos van Leary is een eye-opener voor leraren. De roos biedt een diepgaand inzicht in hoe je gedrag de reacties van leerlingen beïnvloedt, en vice versa. Hier zijn enkele sleutellessen die je uit dit model kunt halen:

1. Begrip van gedragspatronen: Je leert hoe jouw gedrag – of het nu leidend, volgend, samenwerkend of concurrerend is – specifieke reacties bij leerlingen uitlokt. Dit begrip is cruciaal in het managen van de klasdynamiek.
2. Effectief reactievermogen: Door inzicht in deze dynamieken kun je bewuster reageren op situaties in de klas. Als je merkt dat je gedrag bijvoorbeeld afhankelijkheid bij leerlingen stimuleert, kun je kiezen voor een meer samenwerkende of ondersteunende aanpak.
3. Conflictbeheersing: De Roos van Leary helpt bij het identificeren en beheren van conflicten. Door te begrijpen hoe tegenstrijdige gedragingen conflicten kunnen versterken, kun je bewust kiezen voor gedrag dat de situatie de-escaleert.
4. Stimuleren van samenwerking: Het model leert hoe samenwerkend gedrag bij jou als leraar samenwerkend gedrag bij leerlingen kan stimuleren, wat leidt tot een positievere en productievere leeromgeving.
5. Flexibiliteit in leiderschap: Je leert dat geen enkele leiderschapsstijl perfect is voor alle situaties. Flexibiliteit in je gedrag, afhankelijk van de context en de behoeften van de leerlingen, is essentieel.
6. Zelfreflectie en persoonlijke groei: Door dit model te gebruiken, word je aangemoedigd tot zelfreflectie. Je wordt bewuster van je eigen gedrag en hoe dit de interacties en relaties in de klas beïnvloedt, wat leidt tot persoonlijke en professionele groei.

Kortom, de Roos van Leary is niet alleen een tool voor het analyseren van gedrag in de klas, maar ook een middel voor zelfontwikkeling en het verbeteren van onderwijspraktijken. Het biedt een kader voor bewustwording en verbetering van de interacties tussen leraar en leerling, wat op zijn beurt weer cruciaal is voor een effectieve leeromgeving.

3. Welke twee variabelen bepalen de Roos van Leary?

In de Roos van Leary zie je een horizontale en verticale as. Verticaal zie je de dominantie-as en horizontaal de relatie-as. Deze assen vormen de kern van het model. Het is dus handig om deze twee assen en hun werking te kennen voor je met het model aan de gang gaat. In de volgende paragrafen gaan we dieper in op de betekenis en invloed van deze assen, en hoe ze samen de dynamiek tussen leraar en leerling vormgeven.

“Deze afbeelding is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/roos-van-leary/“

De Rol van de dominantie-as

De Roos van Leary wordt in de eerste plaats gevormd door de as van dominantie. Deze verticale lijn verdeelt gedrag in twee hoofdcategorieën: dominant bovenaan en onderdanig onderaan. Een leraar die hoog scoort op dominantie neigt naar een leidende en soms controlerende rol, terwijl een leraar die laag scoort op deze as, geneigd kan zijn meer volgzaam of reactief te zijn. Deze dominantie-as is een sleutelfactor in het bepalen van de interactie tussen leraar en leerling.

Het Belang van de relatie-as

Even belangrijk is de horizontale relatie-as. Deze as loopt van links naar rechts en vertegenwoordigt de aard van de relatie: van samenwerkend (rechts) tot conflictgericht (links). Een leraar die zich richt op samenwerking en positieve relaties zal waarschijnlijk een heel andere reactie van leerlingen krijgen dan een leraar die meer conflictgericht of taakgericht is.

De combinatie van waar jij en een leerling staan op de twee assen – dominantie en relatie – heeft een voorspellende waarde voor het verdere verloop van het gesprek. Jezelf een andere plek aan kunnen meten op deze assen zorgt ervoor dat je in staat bent het gesprek zo naar je hand te zetten dat je de gewenste uitkomst bereikt. Daarvoor zijn drie uitgangspunten van belang die ik in de volgende alinea behandel.

4. Welk uitgangspunt heeft de Roos van Leary?

De Roos van Leary is niet alleen een model om gedrag te categoriseren, maar biedt ook inzicht in hoe bepaalde gedragingen andere gedragingen uitlokken of versterken. Dit begrip is essentieel voor leraren die streven naar een effectieve interactie met hun leerlingen. Er zijn drie kernprincipes of uitgangspunten in de Roos van Leary die dit fenomeen verklaren:

uitgangspunt 1: De dynamiek van kwadranten

Wanneer twee individuen zich in hetzelfde kwadrant van de Roos bevinden, versterken ze elkaars gedrag. Dit kan leiden tot verschillende scenario’s in de klas. Bijvoorbeeld, als zowel leraar als leerling zich in het ‘Boven/Tegen’-kwadrant bevinden, kan dit leiden tot een machtsstrijd, terwijl ‘Onder/Samen’ kan resulteren in een gebrek aan initiatief of besluiteloosheid.

uitgangspunt 2: complementair gedrag

Dit principe gaat over de interactie tussen tegenovergestelde gedragingen op de dominantie-as. Complementair gedrag betekent dat als een persoon dominant optreedt, dit onderdanig gedrag bij de ander kan uitlokken, en omgekeerd. In de klas kan een dominante leraar (Boven) volgzaamheid (Onder) bij leerlingen stimuleren. Dit principe helpt leraren te begrijpen hoe ze de klasdynamiek kunnen beïnvloeden door hun positie op de dominantie-as aan te passen.

uitgangspunt 3: constructieve invloed

Gedragingen die horizontaal naast elkaar op de Roos van Leary liggen, kunnen een constructieve invloed hebben. Dit houdt in dat gedrag dat even dominant of onderdanig is, maar verschilt in de mate van samenwerking of conflict, de interactie positief kan beïnvloeden. Bijvoorbeeld, een leraar die overstapt van een ‘Tegen’-benadering naar een ‘Samen’-benadering, terwijl hij dezelfde mate van dominantie behoudt, kan een meer samenwerkende en minder conflictueuze klasomgeving bevorderen.

Deze drie uitgangspunten bieden een raamwerk voor leraren om hun eigen gedrag en dat van hun leerlingen te analyseren en aan te passen, wat leidt tot een effectievere en harmonieuzere leeromgeving.

5. Welke vier kwadranten horen bij de Roos van Leary?

De Roos van Leary is opgebouwd uit vier kwadranten. Deze kwadranten ontstaan door de kruising van de twee assen: de dominantie-as (verticaal) en de relatie-as (horizontaal). Elk kwadrant vertegenwoordigt een specifieke combinatie van gedrag gerelateerd aan dominantie en relatie. Hier is een overzicht van de vier kwadranten:

1. Boven/Tegen (dominant en conflictgericht): Dit kwadrant kenmerkt zich door gedrag dat zowel dominant als conflictgericht is. Personen in dit kwadrant zijn vaak assertief, competitief, en kunnen uitdagend of confronterend zijn. In een onderwijscontext kan dit zich uiten in leraren die strikt en autoritair zijn, wat kan leiden tot een machtsstrijd met leerlingen.
2. Boven/Samen (dominant en samenwerkingsgericht): Dit kwadrant omvat gedrag dat dominant is, maar gericht op samenwerking en positieve relaties. Mensen in dit kwadrant nemen vaak de leiding op een ondersteunende en motiverende manier. Leraren in dit kwadrant kunnen gezien worden als inspirerende leiders die samenwerking en teamgeest bevorderen.
3. Onder/Samen (onderdanig en samenwerkingsgericht): Dit kwadrant vertegenwoordigt gedrag dat onderdanig en gericht op samenwerking is. Personen in dit kwadrant zijn vaak meegaand, behulpzaam en gericht op harmonie. Leraren die zich in dit kwadrant bevinden, kunnen geneigd zijn om een meer ondersteunende en faciliterende rol in de klas aan te nemen, waarbij ze de leerlingen aanmoedigen om zelf initiatieven te nemen.
4. Onder/Tegen (onderdanig en conflictgericht): In dit kwadrant bevindt zich gedrag dat zowel onderdanig als conflictgericht is. Het kan zich uiten in passiviteit gecombineerd met kritische of negatieve houdingen. Leraren in dit kwadrant kunnen zich bijvoorbeeld teruggetrokken opstellen, maar toch kritisch of afwijzend zijn tegenover ideeën en initiatieven van leerlingen.

Deze vier kwadranten bieden een raamwerk om te begrijpen hoe verschillende benaderingen van dominantie en relatievorming de interacties in de klas beïnvloeden. Door bewust te zijn van hun positie binnen deze kwadranten, kunnen leraren hun interactiestijl aanpassen om de leerervaring en de klasdynamiek te verbeteren.

6. Welke acht gedragstypen kent de Roos van Leary?

De Roos van Leary is ook onder te verdelen in acht specifieke gedragstypen. Deze typen zijn verfijningen van de vier hoofdkwadranten en bieden daarmee een gedetailleerder inzicht in interpersoonlijke interacties. De gedragstypen zijn handig tijdens observaties of als je meer precies wil weten wat er in een gesprek gebeurt. De acht gedragstypen zijn:

1. Aanvallend: Dit gedragstype is licht dominant en sterk conflictgericht. Het omvat gedragingen zoals bekritiseren, uitdagen, en confronteren. Leerlingen die dit gedrag vertonen bevinden zich vaker in confrontaties of een machtsstrijd.
2. Concurrerend: Dit gedragstype is sterk dominant en neutraal op de relatie as. Het kan zich uiten in competitief gedrag, zoals strijden om de beste te zijn. Leerlingen die dit gedrag vertonen wil winnen en excelleren ongeacht de groep.
3. Leidend: Personen met dit gedragstype zijn sterk dominant en licht gericht op samenwerking en motiveren van anderen. Leerlingen die dit gedrag laten zien tonen leiderschap door de groep te sturen, ook als sommige leden van de groep zich hiertegen verzetten. Het leerlingen die initiatief nemen en andere aanmoedigen.
4. Samenwerkend: Personen met dit gedragstype zijn licht dominant en sterk gericht op samenwerking en harmonie. Leerlingen die dit gedrag vertonen werken graag samen en streven naar overeenstemming binnen de groep. 
5. Meewerken: Dit gedragstype is licht onderdanig en samenwerkingsgericht. Leerlingen die dit gedrag vertonen zijn helpend, verzorgend en ondersteunend.
6. Volgend: Dit gedragstype is onderdanig en ligt samenwerkend. Leerlingen die dit gedrag vertonen klagen, twijfelen, en vermijden. Dit kan er voor zorgen dat deze leerlingen zich passief en erg kritisch opstellen.
7. Terugtrekken: Dit gedragstype is onderdanig en licht tegen. Leerlingen die dit gedrag vertonen houden zich afzijdig of zijn onzichtbaar. Dit kan de reden zijn dat een leerling op de achtergrond blijft en weinig interactie heeft met anderen.
8. opstandig: Dit gedragstype is licht onderdanig en sterk tegen. leerlingen die dit gedrag vertonen doen niet mee en zijn onmogelijk in beweging te krijgen. Het antwoord op elke vraag is nee.

Deze acht gedragstypen bieden leraren een raamwerk om hun eigen gedrag en dat van hun leerlingen in meer detail te analyseren en te begrijpen, en zo effectievere interactiepatronen in de klas te ontwikkelen.

7. Hoe verbeter ik mijn interacties in de onderwijspraktijk?

Het boek de Interactiewijzer van Rob Verstegen en Henny Lodewijks, bouwt voort op het model van de Roos van Leary. De Interactiewijzer is een hulpmiddel dat helpt bij het analyseren en verbeteren van interpersoonlijke interacties. Het bouwt voort op de principes van de Roos van Leary door specifieke gedragingen te koppelen aan mogelijke reacties en interactiepatronen. Het boek biedt praktische voorbeelden en strategieën die toegepast kunnen worden in verschillende situaties, zoals in het onderwijs, waardoor het een waardevolle bron is voor leraren die hun interactiestijlen willen verbeteren. Grofweg werkt het analyseren en verbeteren van interacties volgens de volgende stappen:

1. Identificeren van gedrag: De eerste stap is het identificeren van het eigen gedrag of het gedrag van een ander binnen de context van de Roos van Leary. Dit betekent bepalen of het gedrag dominant of onderdanig isf en of het gericht is op samenwerking of conflict.
2. Voorspellen van reacties: Op basis van het geïdentificeerde gedrag helpt de Roos van Leary en de hierboven genoemde uitgangspunten je te voorspellen wat voor soort reactie dit gedrag waarschijnlijk zal uitlokken bij anderen. Bijvoorbeeld, dominant en conflictgericht gedrag kan leiden tot onderdanig en conflictvermijdend gedrag bij anderen.
3. Aanpassen van gedrag: Na het voorspellen van de reactie biedt de roos van Leary inzichten over hoe men het eigen gedrag kan aanpassen om een gewenste reactie uit te lokken. Als een leraar bijvoorbeeld merkt dat zijn of haar dominante gedrag weerstand oproept bij leerlingen, kan de leraar ervoor kiezen om een meer samenwerkende of ondersteunende benadering te hanteren.
4. Toepassen in de praktijk: Tot slot is het belangrijk om de inzichten en strategieën toe te passen in de praktijk. In een onderwijscontext betekent dit dat leraren de Roos van Leary gebruiken om hun interactie met leerlingen te verbeteren, betere klassendynamiek te creëren, en effectiever les te geven.

Het verbeteren van interacties aan de hand van de Roos van Leary is een krachtige tool om in te zetten in je werk als leraar? Ervaren docenten weten tijdens hun gesprekken waar leerlingen zich bevinden in de Roos en welke positie zij moeten in nemen om het gesprek in goede banen te lijden.

“Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!”