IQ (intelligentie quotiënt) en EQ (emotionele intelligentie) wat is het verschil?

Auteur: Basten Berg
Redacteur: Gezocht
Gepubliceerd: 30 augustus 2024
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

1. De betekenis van intelligentie IQ
2. De betekenis van emotionele intelligentie EQ
3. IQ Test en Intelligentie
4. Gratis IQ Test
5. Disharmonisch profiel
6. Intelligentie in de onderwijspraktijk

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in op het begrip intelligentie. Een goed geheugen wordt vaak verward met intelligentie. Denk bijvoorbeeld aan iemand die alle weetjes uit de encyclopedie kent. Je zou hem kunnen typeren als slim, echter geheugen en intelligentie zijn niet hetzelfde. In dit artikel ga ik verder in op de term intelligentie. 

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

1. De betekenis van intelligentie IQ

‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/iq-intelligentie-quotient-en-eq-emotionele-intelligentie/

Intelligentie is een begrip waarvoor lastig uniforme definitie te vinden is. Er bestaan verschillende woorden die als synoniem voor intelligentie gebruikt worden zoals slim en begaafd. Er bestaan ook verschillende ideeën over wat intelligentie inhoudt. Het concept intelligentie wordt vaak beschreven als het vermogen om te leren, het totaal van alle kennis die je verworven hebt of het vermogen om je aan te passen aan nieuwe situaties.

Het intelligentiequotiënt (IQ) is het getal waarin het resultaat van een intelligentietest wordt uitgedrukt. Psychologen gebruiken meestal de term ‘General intelligence’ of G zij spreken dan over cognitief vermogen en meten dit met een IQ test. IQ is de afkorting van intelligence quotiënt anders gezegd het getal dat General intelligence aangeeft. IQ wordt gebruikt als een van de voorspellers voor toekomstige prestaties in de maatschappij, zoals succes op school of succes in werk.

2. De betekenis van emotionele intelligentie EQ

Naast cognitieve intelligentie, gericht op denkvermogen, wordt er ook vaak gesproken over emotionele intelligentie, afgekort EQ. Hiervan bestaat (net als van ‘intelligentie’ en ‘cognitieve intelligentie’ geen eenduidige definitie. Bij emotionele intelligentie spelen het kunnen aflezen van emoties van anderen, het verwerken en begrijpen van eigen emoties en het managen van de eigen emoties een rol. Critici geven aan dat EQ eigenlijk de coöperatieve persoonlijkheidskenmer uit de big five big 5 persoonlijkheidstheorie is en daarmee niet gezien kan worden als aparte intelligentie. Lees voor meer hierover ook het artikel over de big five persoonlijkheidskenmerken. Ongeacht deze kritiek, is het als leraar wel goed om je te realiseren dat het wenselijk is om zowel aandacht te hebben voor de cognitieve ontwikkeling, als voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen en aan beide actief bij te dragen. Net als intelligentie zijn de big 5 persoonlijkheidskenmerken een belangrijke voorspeller voor toekomstige prestaties in de maatschappij!

3. IQ Test en Intelligentie

Intelligentie wordt gemeten met een IQ-test, een instrument dat specifiek is ontworpen om inzicht te geven in het cognitieve vermogen van een persoon. In het onderwijs wordt een IQ-test vaak gebruikt om beter te begrijpen waar de sterke en zwakke punten van een leerling liggen, vooral wanneer er sprake is van leerproblemen of stagnatie in het leerproces. Een IQ-test, zoals de Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC), kan waardevolle informatie opleveren die leraren en andere onderwijsprofessionals helpt om gerichte ondersteuning te bieden.

Een IQ-test meet verschillende aspecten van wat psychologen ‘general intelligence’ of G noemen, zoals verbaal begrip, werkgeheugen, verwerkingssnelheid, en ruimtelijk inzicht. Het resultaat van een IQ-test wordt uitgedrukt in een getal dat aangeeft hoe de cognitieve vaardigheden van een individu zich verhouden tot die van leeftijdsgenoten. Deze score wordt geplaatst op een normaalverdeling, waarbij een score van 100 als gemiddeld wordt beschouwd. Echter, het is cruciaal om te begrijpen dat deze score slechts een momentopname is en niet het volledige plaatje van iemands intelligentie weergeeft. Meer informatie over de methodologie en implicaties van IQ-tests kun je vinden in het uitgebreide artikel over IQ-testen.

Hoe werkt een IQ Test?

Een IQ-test bestaat uit verschillende subtests die diverse cognitieve functies meten. De meest gebruikte test in Nederland, de WISC, beoordeelt bijvoorbeeld zowel verbaal als performaal redeneren, waardoor een gedetailleerd profiel van de cognitieve sterktes en zwaktes van een leerling ontstaat. Deze resultaten kunnen leraren helpen om gepersonaliseerde leerstrategieën te ontwikkelen die aansluiten bij de specifieke behoeften van de leerling.

Het is belangrijk om te benadrukken dat een IQ-test geen definitieve uitspraak doet over iemands capaciteiten of toekomstig succes. De score geeft inzicht in bepaalde cognitieve vaardigheden, maar intelligentie is veel meer dan alleen de uitkomst van een test. Het is daarom van belang om de resultaten van een IQ-test altijd in combinatie met andere factoren te bekijken, zoals leerprestaties, sociaal-emotionele ontwikkeling, en de leeromgeving van de leerling.

IQ Test Kind

Bij kinderen wordt een IQ-test vaak afgenomen wanneer er zorgen zijn over hun cognitieve ontwikkeling of wanneer er behoefte is aan meer inzicht om hun leerproces beter te kunnen begeleiden. De WISC-test is bijvoorbeeld specifiek ontworpen voor kinderen en biedt een uitgebreide beoordeling van verschillende cognitieve domeinen, waaronder taalvaardigheid, logisch redeneren, en geheugen.

De resultaten van een IQ-test bij kinderen kunnen leraren helpen om te begrijpen waar het kind extra ondersteuning nodig heeft en op welke gebieden het juist uitblinkt. Echter, het is essentieel om te beseffen dat een IQ-score slechts één aspect van de totale ontwikkeling van een kind vertegenwoordigt. Daarom wordt een IQ-test vaak gecombineerd met andere diagnostische tools om een vollediger beeld te krijgen van het kind en om gerichte interventies te kunnen plannen.

Het Belang van Context bij IQ Testen

Hoewel een IQ-test nuttige informatie kan bieden over het cognitieve vermogen van een leerling, moet de uitkomst altijd in de juiste context worden geplaatst. De testresultaten geven een kwantitatieve weergave van bepaalde vaardigheden, maar ze zeggen niets over belangrijke niet-cognitieve factoren, zoals motivatie, thuissituatie, of emotionele welzijn, die ook van invloed zijn op leerprestaties.

Voor een effectieve begeleiding en ondersteuning in het onderwijs is het daarom belangrijk dat leraren en andere professionals verder kijken dan alleen de cijfers van een IQ-test. Een holistische benadering, waarbij zowel cognitieve als niet-cognitieve aspecten in ogenschouw worden genomen, is essentieel om leerlingen optimaal te ondersteunen.

Voor meer gedetailleerde informatie over IQ-tests en hun toepassing, raad ik aan om het uitgebreide artikel over IQ-testen te lezen. Hierin worden verschillende tests, hun toepassingsgebieden, en de manier waarop de resultaten geïnterpreteerd moeten worden, uitgebreid besproken

4. Gratis IQ Test

Voor wie nieuwsgierig is naar zijn of haar IQ, zijn er online verschillende opties beschikbaar om gratis een IQ-test af te nemen. Deze tests bieden een handige en snelle manier om een indicatie te krijgen van je cognitieve capaciteiten zonder dat je je hoeft aan te melden of te betalen. Het is belangrijk om te onthouden dat online IQ-tests vooral bedoeld zijn voor vermaak en een algemene indicatie van je intelligentie, en niet dezelfde precisie bieden als professionele tests die door psychologen worden afgenomen. Hieronder volgt een lijst van betrouwbare websites waar je gratis een IQ-test kunt doen:

• 123test.com: Op 123test.com kun je een gratis IQ-test doen zonder dat je je hoeft te registreren. De test geeft snel een score en biedt een overzicht van je prestaties op verschillende cognitieve domeinen. De site is al sinds 2003 een populaire plek voor online tests en biedt daarnaast ook andere psychometrische tests.
• Free-IQTest.net: Op Free-IQTest.net kun je een eenvoudige, snelle en gratis IQ-test afleggen. De test is ontworpen om binnen enkele minuten een nauwkeurige schatting van je IQ te geven. Het resultaat is direct beschikbaar na voltooiing van de test, zonder verborgen kosten of de noodzaak om persoonlijke gegevens in te voeren.
• Test-Guide.com: op Test-Guide.com vind je een gratis IQ-test aan die direct na het afronden van de test een score geeft. Je hoeft je niet te registreren of te betalen, en de test biedt een goede balans tussen snelheid en nauwkeurigheid, met vragen die verschillende aspecten van intelligentie meten.
• Arealme.com: Ook Arealme.com biedt een populaire gratis IQ-test aan die sinds 2013 miljoenen keren is afgenomen. De test is beschikbaar in verschillende talen en biedt direct na afloop een score, zonder dat je je hoeft aan te melden of te betalen. De test is gebruiksvriendelijk en staat bekend om zijn betrouwbare en consistente resultaten.
• IQTest.com: als laatste is IQTest.com een andere optie waar je een gratis IQ-test kunt doen. Deze test was oorspronkelijk bedoeld voor professionele toepassingen, maar is nu vrij toegankelijk voor iedereen. De test biedt direct een score en een optionele uitgebreide analyse van je cognitieve vaardigheden.

Deze online IQ-tests zijn een leuke manier om je cognitieve capaciteiten te verkennen, maar voor een officiële en nauwkeurige meting van je IQ is het altijd nodig om een professionele test door een gekwalificeerde psycholoog te laten afnemen.

5. Disharmonisch profiel

Een disharmonisch profiel is een term die vaak wordt gebruikt in de context van onderwijs en psychologie om de ongelijkmatige ontwikkeling van cognitieve vaardigheden of andere ontwikkelingsgebieden bij een leerling te beschrijven. In de praktijk betekent dit dat een kind op bepaalde gebieden uitzonderlijk goed kan presteren, terwijl het op andere gebieden juist achterblijft. Dit kan zich bijvoorbeeld uiten in een kind dat verbaal zeer sterk is, maar moeite heeft met wiskundige taken, of omgekeerd. Het bestaan van een disharmonisch profiel kan een uitdaging vormen voor zowel de leerling als de leraar, omdat het moeilijk is om een passend onderwijsaanbod te creëren dat tegemoetkomt aan de uiteenlopende behoeften van de leerling.

Wanneer we specifiek kijken naar een disharmonisch intelligentieprofiel, doelen we op discrepanties binnen de resultaten van een intelligentietest. Een intelligentietest, zoals de Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC), meet verschillende cognitieve domeinen, zoals verbaal begrip, werkgeheugen, verwerkingssnelheid, en performaal redeneren. Een leerling met een disharmonisch intelligentieprofiel zal op sommige van deze onderdelen veel hoger scoren dan op andere. Zo kan een leerling een uitzonderlijk hoog verbaal IQ hebben, wat aangeeft dat hij of zij goed is in taalgerelateerde taken, maar tegelijkertijd een laag performaal IQ hebben, wat wijst op moeilijkheden met visueel-ruimtelijke taken of hand-oogcoördinatie.

Implicaties van een Disharmonisch Intelligentieprofiel

De aanwezigheid van een disharmonisch intelligentieprofiel heeft diverse implicaties voor het onderwijs. Ten eerste kan het leiden tot misverstanden over de capaciteiten van een leerling. Leraren kunnen het kind bijvoorbeeld overschatten op gebieden waar het zwakker is, of onderschatten op gebieden waar het juist excelleert. Dit kan resulteren in onvoldoende uitdaging op sterke gebieden en onvoldoende ondersteuning op zwakke gebieden, wat de ontwikkeling van het kind kan belemmeren. Bovendien kan het kind zelf gefrustreerd raken door de wisselende verwachtingen en prestaties, wat zijn of haar zelfbeeld en motivatie negatief kan beïnvloeden.

Daarnaast kan een disharmonisch intelligentieprofiel een indicatie zijn voor de aanwezigheid van leer- of ontwikkelingsstoornissen, zoals dyslexie, ADHD, of autisme. Deze stoornissen gaan vaak gepaard met specifieke sterktes en zwaktes in cognitieve functies, wat bijdraagt aan de ongelijkmatige ontwikkeling. Het is daarom van groot belang dat leraren en ouders zich bewust zijn van deze mogelijke onderliggende oorzaken, zodat er gerichte ondersteuning en interventies ingezet kunnen worden.

Aanpak en Ondersteuning

Het herkennen en begrijpen van een disharmonisch intelligentieprofiel is essentieel om passende ondersteuning te kunnen bieden. In de onderwijspraktijk betekent dit dat er een individuele benadering nodig is, waarbij de sterke kanten van de leerling worden benut en de zwakke kanten extra aandacht krijgen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van gedifferentieerd lesgeven, waarbij de leerling uitdagende taken krijgt op zijn of haar sterke gebieden, terwijl er tegelijkertijd extra begeleiding wordt gegeven op de gebieden die moeilijker zijn.

Daarnaast is het belangrijk om in de communicatie met de leerling en zijn of haar ouders duidelijk te maken dat een disharmonisch profiel geen beperking hoeft te zijn, maar eerder een unieke combinatie van talenten en uitdagingen. Door het zelfbeeld van de leerling positief te ondersteunen en te focussen op groei en ontwikkeling, kan de leerling worden aangemoedigd om zijn of haar potentieel volledig te benutten.

6. Intelligentie in de onderwijspraktijk

In de nature/nurture-discussie gaat het over de oorsprong van intelligentie. Grofweg, en erg zwart wit wordt er uitgegaan van aangeboren of aangeleerd. De centrale vraag hierin is in hoeverre gemeten intelligentie, ofwel IQ, vaststaat of te ontwikkelen is. Op dit moment heerst de opvatting dat kinderen een wel bepaalde potentie hebben, en dat de omgeving waarin een kind opgroeit tegelijkertijd een erg belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van die potentie. Voor leraren is het daarom van belang dat zij beseffen dat intelligentie een ”current state of affairs” is. Anders gezegd: ‘een tijdelijk gegeven dat kan veranderen en ontwikkelen’. Het is daarom als leraar goed om je te realiseren dat kennis over de intelligentie verwachtingen met zich mee kan brengen. Deze verwachtingen kunnen ook nadelige gevolgen kunnen hebben op de leerling. Dit wordt het pygmalion effect genoemd en treed bijvoorbeeld op wanneer de leraar door een tegenvallende IQ score een lage verwachting krijgt over het presteren van een leerling. Door deze lage verwachting zal de leerling ook minder gaan presteren. Zo heeft de verwachting een nadelig gevolg op het leerresultaat van de leerling en dit is natuurlijk nooit je bedoeling als leraar. Bekijk voor meer informatie ook het artikel over het pygmalion effect. 

Uitspraken zoals “Liza kan de havo niet aan”, “Liza is niet slim genoeg” of “Liza heeft de mentale capaciteit niet”, suggereren dat intelligentie van deze leerling een vast gegeven is en kun je daarom beter anders formuleren. Het kan wel zijn dat de havo op het moment van het desbetreffende gesprek niet haalbaar is voor Lisa, bijvoorbeeld om cognitieve redenen. Toch is het niet ondenkbaar dat Lisa na de mavo tóch de havo gaat doen en vervolgens via een bachelor aan het hbo op de universiteit komt, waar zij uiteindelijk promoveert. Het is de taak van leraren om in het moment te onderscheiden of Lisa de beste kansen heeft op de havo of ergens anders, maar ook om Lisa mee te geven dat dit niet direct betekent dat zij dom is of dat de mavo haar eind niveau is want dit beïnvloed de miniset van lisa nadelig en daarmee haar motivatie om te leren negatief. Bekijk voor meer informatie hierover ook het artikel over Fixed en growth mindset. Meer informatie over hoe je het best om kunt gaan met vermogensverschillen in de les is te vinden in het artikel over vermogensverschillen en lesgeven.

Er zijn dus verschillende opvattingen over de aard van intelligentie. Ik hebben deze opvattingen verder uitgewerkt in de aparte artikelen met de volgende titels:

• Fluid en crystallized intelligence van Raymond Cattell
• de Meervoudige intelligentietheorie van Gardner & Hatch
• het Triarchische model van succesvolle intelligentie van Sternberg

Verder heb ik in het verlengde hiervan een artikel geschreven over hoe intelligentie of IQ gemeten wordt met de titel: Intelligentietesten, de IQ test en het Flynn-effect

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘