De Escalatieladder: Een Praktisch Hulpmiddel voor Conflictbeheersing in de Klas

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 21 december 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

1. Wat is de escalatieladder van Friedrich Glasl?
2. Hoe werkt de escalatieladder?
3. Waarom is Glasl’s escalatiemodel belangrijk in het onderwijs?
4. Welke strategieën kun je toepassen bij conflicten in de klas?
   • Vroege interventie
   • Preventie van escalatie
   • De-escalatie van geavanceerde conflicten
5. Hoe gebruik je een escalatieladder in de klas?
6. Welke andere modellen ondersteunen conflictbeheersing?
7. Hoe draagt Glasl’s escalatiemodel bij aan een veilige leeromgeving?

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in de escalatieladder van Glasl.

Na het lezen van dit artikel kun je de fases van de escalatieladder toelichten en deze inzetten om een conflict in de klas te analyseren en te de-escaleren.

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

1. Wat is de escalatieladder van Friedrich Glasl?

Friedrich Glasl is een Oostenrijkse politicoloog en antroposoof met een uitgebreide achtergrond in organisatieontwikkeling en conflictbeheersing. Hij introduceerde zijn escalatieladder in het boek Conflictmanagement: Een handboek voor leidinggevenden, adviseurs en consultants.

Het doel van de escalatieladder (of conflicttrap) is om een framework te bieden voor het begrijpen van conflicten: hoe ze escaleren en hoe ze kunnen worden opgelost of gedeëscaleerd. In de context van het onderwijs zouden docenten en opleiders de theorie dus beter de de-escalatieladder kunnen noemen.

‘Deze video over de escalatieladder is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar https://eenmeesterinleren.nl/de-escalatieladder/‘

2. Hoe werkt de escalatieladder?

Glasl’s escalatiemodel beschrijft negen fasen van conflictescalatie, verdeeld over drie niveaus: de win-win, de win-lose en de lose-lose. Ik beschrijf ze onder de afbeelding één voor één.

• Niveau 1 Win-Win (Fasen 1-3): In de eerste fasen is er nog steeds ruimte voor een constructieve oplossing waar beide partijen voordeel uit kunnen halen. Conflicten worden hier voornamelijk gezien als misverstanden of verschillen in belangen.
• niveau 2 Win-Lose (Fasen 4-6): Naarmate het conflict escaleert, zien de partijen elkaar steeds meer als tegenstanders. De focus verschuift naar winnen ten koste van de ander, en communicatie wordt vijandiger.
• niveau 3 Lose-Lose (Fasen 7-9): In de laatste fasen is het conflict zo ver geëscaleerd dat geen van de partijen kan winnen. Het vernietigen van de ander wordt belangrijker dan het behalen van eigen belangen.

3. Waarom is Glasl’s escalatiemodel belangrijk in het onderwijs?

Conflicten in de onderwijscontext, bijvoorbeeld tussen leerlingen of tussen leerlingen en leraren, kunnen snel escaleren en zorgen voor ordeverstoring. Door conflicten vanaf het begin serieus en op zakelijke wijze aan te pakken, voorkom je dat ze uitmonden in destructieve situaties.

Het model van Glasl biedt leraren een waardevol raamwerk om de ernst en het stadium van een conflict te herkennen. Dit maakt het mogelijk om passende strategieën te kiezen om escalatie te voorkomen of te de-escaleren.

Een veel gemaakte misvatting is dat het opstellen en delen van een lijst met transparante en rechtvaardige escalatiestappen automatisch helpt bij klassenmanagement. Wanneer deze lijst echter niet expliciet wordt ingezet om conflicten te de-escaleren, maar vooral wordt gebruikt om escalaties te rechtvaardigen, kan dit juist leiden tot een snellere en meer gerechtvaardigde escalatie van conflicten in de les

4. Welke strategieën kun je toepassen bij conflicten in de klas?

Vroege interventie

In de vroege fasen van een conflict kunnen leraren ingrijpen met eenvoudige technieken, zoals:

• Het maken van oogcontact;
• Het geduldig uitleggen van de regels;
• Het voeren van open gesprekken;
• Het inzetten van rollenspellen om empathie en wederzijds begrip te bevorderen.

Preventie van escalatie

Als een conflict in het middelste stadium verkeert, is conflictbemiddeling belangrijk. Dit kan bijvoorbeeld door:

• Het inschakelen van een schoolpsycholoog of vertrouwenspersoon;
• Gestructureerde dialoogsessies waarin leerlingen hun gevoelens en behoeften kunnen uiten.

De-escalatie van geavanceerde conflicten

In de meest geëscaleerde fasen is externe hulp vaak noodzakelijk. Denk hierbij aan professionele conflictbemiddelaars en intensieve begeleiding van de betrokken partijen. Technieken zoals de Roos van Leary en de conflicthanteringstijlen van Thomas en Kilmann kunnen hierbij ondersteunen. Over deze technieken zijn aparte video’s beschikbaar.

5. Hoe gebruik je een escalatieladder in de klas?

Het correct inzetten van een escalatieladder is cruciaal om conflicten te beheersen en escalatie te voorkomen. Zoals eerder benoemd, is het een veelgemaakte misvatting dat een lijst met escalatiestappen opstellen en delen met leerlingen automatisch helpt bij klassenmanagement. Wanneer zo’n lijst voornamelijk wordt gebruikt om sancties te rechtvaardigen, kan dit juist een snellere escalatie in de hand werken.

Om een escalatieladder effectief te gebruiken, is het belangrijk om deze niet te zien als een rigide strafsysteem, maar als een dynamisch hulpmiddel voor conflicthantering. Hier zijn enkele tips om een escalatieladder op de juiste manier in te zetten:

1. Zorg voor een preventieve en constructieve aanpak:
   Gebruik de escalatieladder vooral om conflicten vroegtijdig te herkennen en klein te houden. Dit kan door direct in te spelen op signalen van onenigheid, zoals lichte irritaties of misverstanden. Bijvoorbeeld: maak oogcontact, stel een open vraag of leg de regels opnieuw rustig uit.
2. Communiceer het doel van de escalatieladder helder:
   Leg aan leerlingen uit dat de ladder niet bedoeld is als strafmechanisme, maar als een hulpmiddel om escalatie te voorkomen. Benadruk dat de nadruk ligt op het oplossen van conflicten in een vroeg stadium en op het zoeken naar constructieve oplossingen.
3. Pas de escalatielijst flexibel toe:
   Niet elk conflict vereist een stappenplan dat strikt gevolgd wordt. Als een situatie dreigt te escaleren, kan een snelle interventie buiten de gebruikelijke volgorde effectiever zijn. Het doel blijft altijd het de-escaleren van het conflict, niet het afdwingen van gehoorzaamheid.
4. Zorg voor consistentie in de uitvoering:
   Als leraar is het belangrijk om consequent te handelen volgens de stappen die je hebt opgesteld. Dit geeft leerlingen vertrouwen in de eerlijkheid van jouw aanpak en zorgt ervoor dat ze weten wat ze kunnen verwachten.
5. Betrek leerlingen bij het proces:
   Geef leerlingen inzicht in hoe een conflict zich ontwikkelt en bespreek gezamenlijk de escalatieladder. Je kunt hen zelfs laten meedenken over passende maatregelen bij verschillende niveaus van conflictescalatie. Dit vergroot hun betrokkenheid en begrip, waardoor conflicten eerder gezamenlijk opgelost kunnen worden.

Door de escalatieladder in te zetten als een communicatiemiddel en niet als een lijst met straffen, kun je een constructieve sfeer creëren waarin conflicten worden opgelost in plaats van verergerd. Dit draagt bij aan een veilig en positief leerklimaat waarin zowel leerlingen als leraren effectief kunnen functioneren.

Voorbeeld van een escalatieladder in het onderwijs

Onderstaande tabel geeft een voorbeeld van hoe een escalatieladder er in de praktijk uit kan zien:

Niveau	Strategie
Hoog	Macht gebruiken
10	Straf / verwijdering / schorsing
9	Een leerling na de les laten blijven
8	Een leerling even naar de gang sturen
7	Een leerling een andere plaats geven
Midden	Ingrijpende maatregelen
6	Leerling een andere keuze geven
5	Naam noemen + waarschuwen of keus geven
4	Naam noemen + benoemen/afkeuren of een ik-boodschap geven
Laag	Oppervlakkige maatregelen
3	Naam noemen / vingerknip en doorgaan
2	Leerling aankijken en even stoppen
1	Leerling aankijken en doorgaan
0	Negeren / geen aandacht geven

6. Welke andere modellen ondersteunen conflictbeheersing?

Naast Glasl’s escalatiemodel kunnen ook andere technieken helpen bij conflictmanagement in de klas. Denk hierbij aan de Roos van Leary en de conflicthanteringstijlen van Thomas en Kilmann. Deze methoden bieden aanvullende inzichten en tools om conflicten effectief te hanteren.

Voor meer informatie over klassenmanagment raad ik je aan het artikel over de zeven vaardigheden voor effectief klassenmanagement van Kounin te lezen.

7. Hoe draagt Glasl’s escalatiemodel bij aan een veilige leeromgeving?

Het escalatiemodel van Friedrich Glasl helpt leraren om conflicten vroegtijdig te herkennen en op de juiste manier te reageren. Hierdoor kunnen zij ordeverstoring in de kiem smoren en bijdragen aan een veilige en positieve leeromgeving. Dit bevordert niet alleen het welzijn van leerlingen, maar ook een effectiever leerproces.

Met deze aanpak biedt Glasl’s escalatieladder een waardevol instrument voor elke onderwijsprofessional die conflicten wil begrijpen en beheersen.

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘