Van de dramadriehoek naar de winnaarsdriehoek!
Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 22 september 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘
Inhoudsopgave
- Hoe werkt de Dramadriehoek?
- Waarom is er dan spraken van een drama?
- Hoe kom ik van een Dramadriehoek in een winnaarsdriehoek?
- Samenvatting
Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in de drama driehoek van Stephen Karpman.
Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.
1. Hoe werkt de Drama driehoek?
De dramadriehoek, ontwikkeld door Stephen Karpman, toont hoe mensen op voorspelbare manieren met elkaar communiceren. In deze dynamiek kunnen individuen in drie rollen terechtkomen: de Redder, de Aanklager of het Slachtoffer. Betrokkenen hebben vaak niet door dat ze zichzelf en de ander vasthouden hun rol.
Bijvoorbeeld een leerling die steeds klaagt dat hij het werk niet begrijpt, maar eigenlijk geen stappen wil zetten om te leren (het Slachtoffer). De leraar probeert steeds te helpen, zelfs als de leerling niet actief meedoet (de Redder). Of een leerling die de leraar of het vak bekritiseren en zegt dat hij de uitleg van biologie toch nooit zal begrijpen (de Aanklager).
Dit soort communicatie leidt er vaak toe dat er weinig vooruitgang wordt geboekt en dat het patroon zich blijft herhalen, zonder dat er effectief en doelgericht met elkaar wordt gecommuniceerd.
Ik behandel de rollen één voor één en leg uit hoe je van de dramadriehoek in de winnaarsdriehoek terechtkomt.
Het slachtoffer in de dramadriehoek
Als eerst het slachtoffer. Het slachtoffer stelt zich vaak hulpeloos op, alsof hij het niet zelf kan. Deze persoon vermijdt verantwoordelijkheid en zegt dingen als: “ik kan het niet” of “het heeft geen zin.” In een schoolcontext kan dit een leerling zijn die telkens klaagt over opdrachten en hulp afwijst, omdat het aannemen van hulp zou betekenen dat hij zelf initiatief moet nemen.
De aanklager in de dramadriehoek
Als tweede de aanklager. De aanklager reageert boos en geeft anderen de schuld van problemen. Dit kan bijvoorbeeld een leraar zijn die leerlingen de schuld geeft van een slecht klasresultaat, met opmerkingen zoals: “als jullie beter je best hadden gedaan…” Deze rol creëert een sfeer van verwijten en negatieve reacties, waarbij de aanklager zichzelf verheven voelt boven de ander.
De redder in de dramadriehoek
als derde de redder. De redder probeert continu te helpen, vaak ongevraagd. Dit kan een leraar zijn die steeds oplossingen aandraagt voor een leerling zonder de leerling zelf verantwoordelijkheid te laten nemen. Uitspraken zoals: “laat mij dat maar voor je doen” of “zonder mij lukt het je niet” zijn typisch. De redder zorgt ervoor dat de ander afhankelijk blijft, waardoor hij zichzelf onmisbaar maakt.
2. Waarom is er dan spraken van een drama?
Op het eerste gezicht lijken alle rollen voordelen te hebben. Het slachtoffer hoeft geen verantwoordelijkheid te nemen, de aanklager voelt zich beter, en de redder maakt zich onmisbaar. Waarom is er dan toch spraken van een drama?
Het drama ontstaat door ongelijkwaardige communicatie. De aanklager en redder ontkennen de kracht van anderen, terwijl het slachtoffer zijn eigen verantwoordelijkheid niet ziet. Zo blijft iedereen gevangen in machteloosheid en afhankelijkheid, wat persoonlijke groei in de weg staat.
3. Hoe kom ik van een Dramadriehoek in een winnaarsdriehoek?
De Winnaarsdriehoek, gebaseerd op ideeën van Acey Choy en Adrienne Lee, vervangt de negatieve rollen door de positieve tegenhangers: kwetsbaar, zorgen en assertief.
Verder verschilt de winnaarsdriehoek doordat er geen wisselwerking is tussen de rollen. Vanuit je rol blijf je zowel jezelf als de ander zien als capabel en waardevol, zonder ieders gedrag automatisch goed te keuren. Lees voor meer informatie over het effect van positieve verwachtingen ook de het artikel over het ‘pygmalion effect van Rosenthal en Jacobson‘.
Dan nu de rollen van de winnaarsdriehoek
- Kwetsbaar: In plaats van een hulpeloos Slachtoffer te zijn, neem je verantwoordelijkheid voor je eigen gedachten, gedrag en acties. Bijvoorbeeld, een leerling stelt eigen doelen en zoekt uit wat hij nodig heeft om te slagen. Hierdoor verleg je de focus van vastzitten in problemen naar het zelf vinden van oplossingen, en blijf je uit de Slachtofferrol.
- Zorgen: In plaats van de Redder te zijn, geef je steun en moedig je aan. Een leraar biedt hulp op een empathische manier, door een leerling uit te nodigen zelf actie te ondernemen. Dit gebeurt met medeleven, niet met medelijden, waardoor de ander niet afhankelijk wordt gemaakt.
- Assertief: In plaats van de Aanklager te zijn, werk je assertief. Dit betekent dat je duidelijk je grenzen aangeeft en helder maakt wat je wel en niet wilt, waarna er samen afspraken worden gemaakt. Bijvoorbeeld, een leraar bespreekt met een leerling op een respectvolle manier wat de verwachtingen zijn, zonder de ander te kwetsen. Zo blijf je uit de Aanklagersrol.
Waarom winnaarsdriehoek?
De benadering van de Winnaarsdriehoek zorgt voor een constructieve, gelijkwaardige communicatie waarin eigen verantwoordelijkheid en groei van zowel de leerling als de leraar centraal staan.
4. Samenvatting
De Dramadriehoek, ontwikkeld door Stephen Karpman, beschrijft drie negatieve rollen die mensen aannemen in communicatie: het Slachtoffer, de Redder, en de Aanklager. Het Slachtoffer vermijdt verantwoordelijkheid, de Redder probeert ongevraagd te helpen, en de Aanklager schuift de schuld af op anderen. Deze rollen leiden tot ineffectieve communicatie, waarin iedereen vast blijft zitten in een cyclus van afhankelijkheid en verwijten.
De Winnaarsdriehoek biedt een alternatief door positieve tegenhangers voor deze rollen aan te nemen: Kwetsbaar, Zorgen, en Assertief. In plaats van zich hulpeloos op te stellen, neemt iemand die kwetsbaar is verantwoordelijkheid voor zijn eigen gedrag en acties. De zorgende rol biedt steun op een empathische manier zonder de ander afhankelijk te maken. De assertieve rol houdt in dat je je grenzen respectvol aangeeft zonder anderen te beschuldigen.
Op zoek naar praktische kennis over onderwijs en
een betrokken groep collega’s om samen mee te leren?
“Al je vragen over onderwijs, leren en lesgeven snel en op een pek beantwoord door
collega’s en andere experts”
‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘