ADDIE model of instructional design

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 10 november 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

1. Hoe is ADDIE ontstaan?
2. Wat is de betekenis van addie model?
3. Wat zijn de 5 fasen van Addie?
   Fase 1 de analyse
   Fase 2 het Ontwerp
   Fase 3 de Ontwikkeling
   Fase 4 de Implementatie
4. Onderwijsontwerp of Instructional System Design

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in het ADDIE model of instructional design.

Na het lezen van dit artikel weet je alles over het ADDIE model en hoe kunt gebruiken bij het ontwikkelen van lessen of lessenseries.

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

1. Hoe is ADDIE ontstaan?

Systematische grootschalig onderwijs ontwerp kent zijn oorsprong in Amerika ten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Om de enorme taak van het opleiden van zowel soldaten als burgers aan te kunnen, liet het leger onderzoekers bedenken hoe dat moest. Deze onderzoekers haden als taak om samen met met materie-deskundigen effectief opleidingsmateriaal te produceren (Reiser, 2001).

Na de Tweede Wereldoorlog, in de jaren 60, Werkte Glaser, Gagne en Finn aan onderzoek rondom de verschillende “aspecten” van systeem design. Hieruit kwam in 1970 het ADDIE-model tot stand als standaard voor het ontwerpen van militaire opleidingen in het amirikaanse leger. Inmiddels is het model breed erkend als kader voor onderwijsontwerpen.

Wat is een systametic approach model?

In het engels worden ontwerp modellen met deze manier van ontwerpen een systemiatic approach modellen genoemd. omdat het model een systematische aanpak biedt voor het creëren van effectieve en efficiënte onderwijs.

‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/addie-model/’

2. Wat is de betekenis van addie model?

ADDIE is een acroniem voor de vijf fases van het model: analysis, design, development, implementation en evaluation.

In het nederlands analyse, ontwerp, ontwikkeling,  implementatie en evaluatie. Ik leg de fases een voor een in meer detail uit. 

3. Wat zijn de 5 fasen van Addie?

ADDIE is ontworpen als een cyclisch proces waarin de verschillende fases je stap voor stap doorlopen worden tijdens het ontwikkelen van onderwijs. Tegenwoordig wordt het model ook gebruikt in een parallel proces waarbij de onderdelen gezien worden als verschillende taken die je naast elkaar kunt uitvoeren tijdens het ontwerp proces. 

Fase 1 de analyse

Het gaat er in deze fase om dat je definieert wat er geleerd moet worden. Je kunt denken aan ontwerpactiviteiten zoals een Behoefteanalyse, Leerlinganalyse en Taakanalyse. Voorbeelden van output van jouw als ontwerper in deze fase zijn: leerling persona’s, een beschrijving van mogelijke beperkingen  van leerlingen en helder gespecificeerde leertaken. 

In deze fase doe je het voorbereidende werk. Wat is het probleem dat het onderwijs op gaat lossen, wie is je publiek en wat is de gewenste oplossing eigenlijk. Het is aan te raden om te beginnen met een behoefteanalyse. Hierin bepaal je wat de behoefte eignelijk is en of het onderwijs echt helpt het probleem op te lossen. Als het probleem wordt veroorzaakt door omgevingsfactoren of een softwarestoring, dan is het ontwerpen van onderwijs niet de oplossing voor het probleem hoe je het ook vormgeeft. Dit is misschien wel de belangrijkste stap in het ontwerpen van lessen, opleidingen of trainingen. Ook een leerlinganalyse valt ook onder de analysefase. Hierbij kun je intervieuws afnemen enop basis daarvan personas maken om meer te weten te komen over je doelgroep. Je kunt in deze fase ook een Taakanalyse uitvoeren. Hierin deel je de complexe taak taak die uitgevoerd moet worden na het onderwijs, bijvoorbeeld in specifiek werk, op in deeltaken. Als de complexe taken en deeltaken helder zijn, is het gemakkelijker om onderwijs te ontwerpen dat leerlingen traint in deze taken. Hoewel dit waarschijnlijk de belangrijkste fase is het ADDIE model, wordt het helaas vaak overgeslagen. Dit heeft te maken met de cultuur van de organisaties. Een organisatie geeft vaak een ontwikkel opdracht aan een onderwijs ontwerper. De ontwerper wordt hierdoor gedwongen onderwijs te gaan maken zonder analyse of dit wel de oplossing is voor het probleem. Wanneer je dit als ontwerper merkt kun je er het best in mee gaan of niet aan de opdracht beginnen. Deze cultuur veranderen is vaak erg complex en cultuur verandering is weer een heel ander tak van sport:) 

Fase 2 het Ontwerp

Het gaat er in deze fase om dat je specificeert hoe er geleerd moet worden. Je kunt denken aan ontwerpactiviteiten zoals het opstellen van leerdoelen, de Ontwikkeling van toetsvragen, het plannen van de didactiek en het identificeren de middelen. Voorbeelden van output van jouw als ontwerper in deze fase zijn: de leerdoelen, een didactiesche strategie en specificaties voor het prototype. 

Bekijk in deze fase eerst de resultaten van de analyse fase en stel op basis daarvan de leerdoelen op. Voor het opstellen van sterke doelen kun je de artikelen over over leerdoelen en taxonomieën bekijken. In deze fase stel je ook de toetsvragen of in ieder geval de toetsmatrijs op zodat de kaders van de toetsing vast staan. Bekijk voor ook het artikel over doel en het opstellen van een toetsmatrijs. Denkt in deze fase ook na over de didactiek die je wil toepassen in je onderwijsontwerp en de onderwijsstrategie die hieruit voort komt. Wil je de docentsturing hoog of juist laag? Ga je traditioneel onderwijs vormgeven of geef je een flipped classroom vorm? en hoe ziet jouw onderwijs blend er dan uit? Dit geheel van didactische keuzes, leerdoelen, toetskaders en andere specificaties kun je vastleggen in je ontwerp document en illustreren met een prototype. Een ontwerpdocument  kunt je zien als een technisch document waarin de specificaties van het prototype onderbouwd worden vanuit de analyse fase. 

Verder weet je in de ontwerpfase welke middelen nodig zijn en welke middelen je tot je beschikking hebt. Een flipped classroom komt niet ver als je niet weet hoe je video’s maakt, of wanneer na het maken van het online platform blijkt dat de helft van de leerlingen thuis geen beschikking over een computer hebben.

Fase 3 de Ontwikkeling

In deze fase schrijf en produceer je de materialen. Je kunt denken aan ontwerpactiviteiten zoals de ontwikkeling van leertaken, een werkboek en een docentenhandleiding. Voorbeelden van output zijn dan ook een planning, opdrachten en een gevulde digitale leeromgeving.

Dit is de fase waar je de producten uit het ontwerp neemt en je begint met het ontwikkelen van het eindproducten voor gebruikers. Je ontwikkelt leertaken, docentenhandleiding en planningen uit tot mooie, goed georganiseerd documenten. Als er een powerpoint bij hoort, dan ontwikkel je die powerpoint zodat iedere docent deze zo kan gebruiken. Alles moet klaar zijn om door leerlingen en leraren in gebruik genomen te worden. In deze fase is het goed om af te stemmen met leraren die het materiaal ook gaan gebruiken. Ook komt het voor dat er in deze fase samengewerkt wordt met collega’s om al het materiaal te ontwikkelen. 

Vaak focust onderwijsontwerp zich op de fases ontwerpen en ontwikkelen. Onderwijsontwerp heeft er naar mijn mening veel baat bij als de focus een verplaatst wordt naar de analyse en evaluatie fase.

Fase 4 de Implementatie

In deze fase staat het in gebruik nemen van het materiaal centraal. Hierbij kun je denken aan ontwerpactiviteiten zoals: het trainen van docenten, publiceren en uitproberen van het materiaal, trouble shooting. De belangrijkste output is dat het ontwerp werkt in de practijk. Verder is dit ook het moment om data te verzamelen. 

Je stelt het materiaal bloot voor het aan gebruikers. Dit zijn de leerlingen en de docenten die het onderwijs moeten geven. Het onderwijs is voor het eerst voor iedereen zichtbaar wanneer je het  publiceert en uitprobeert. Bij e-learning pakketten, of ander online onderwijs, upload je deze naar de leeromgeving en zorg je dat de leerlingen en docenten toegang hebben. Tijdens de les bespreek je het materiaal met de leerlingen en zorg je dat de leerlingen weten wat er van ze verwacht wordt. Als collega docenten je helpen bij de implementatie fase is aan te raden om een bijeenkomst of docent training te houden zodat je collega’s mee kunt nemen en mogelijke vragen vooraf kunt beantwoorden. Houd in gedachten dat zij het materiaal niet ontwikkeld hebben dus dat veel dingen die voor jou vanzelfsprekend zijn dat voor hen niet zijn. Tijdens de implementatie is het belangrijkste doel om te zorgen dat het programma soepel wordt uitgerold. Zorg dat je in deze fase tijd hebt voor onverwachte trouble shooting. Verder kun je als ontwerper beginnen met het verzamelen over het gebruik van het materiaal, denk aan observaties, notities, interviews etc. Dit valt eigenlijk in volgende fase maar het verzamelen van data gaat alleen als het onderwijs uitgevoerd wordt dus hier zit wat overlap. 

Fase 5 is de Evaluatie

In deze fase kijk je of het ontworpen onderwijs ook daadwerkelijk adequaat gewerkt heeft. Heeft het onderwijs zijn doel behaald zoals je voor ogen had. Je denken aan ontwerp activiteiten zoals evaluatie-instrumenten ontwerpen, data verzamelen, data interpreteren en het curriculum doorontwikkelen. Dit leiden tot output in de vorm van aanbevelingen, reportages of een herzien ontwerp. Het is ook de fase waarin je een aantal evaluatievragen beantwoordt.

Het Kirkpatrick model van onderwijsevaluatie is een model dat hantvaten bied voor gedegen onderwijsevaluatie. Volgens Kirkpatrick’s model van evaluatie bestaat het evalueren van onderwijs uit de volgende aspecten: reactie, leren, gedrag en resultaten. In de evaluatiefase van het ADDIE model beantwoord je de volgende hoofdvragen: vinden mensen het leerproces leuk, leren ze nieuwe vaardigheden of kennis, passen zij toe wat ze geleerd hebben in hun leven bijvoorbeeld, in een gesprek, tijdens het gamen of op hun werk, en hebben ze betere resultaten. Bekijk voor meer informatie ook de artikel over Kirkpatrick’s model van onderwijsevaluatie. Een veelgemaakte fout is om deze fase pas te beginnen na de implementatie. 

Je wil gedurende het hele ontwerpproces oog houden op de evaluatie. In de analysefase formuleer je het gewenste antwoord op de evaluatievragen. Als het goed is neem je deze in de ontwerp- en de ontwikkelfase op in het ontwerp. In de implementatiefase wil je de evaluatie instrumenten al af hebben want de is het goede moment om data te verzamelen voor de evaluatie. Op basis van de interpetatie van al deze data kun je het onderwijsontwerp in de evaluatiefase daadwerkelijk herzien en doorontwikkelen.

Dit was ADDIE in een notendop. We zouden beter af zijn als de onderwijsontwikkelaars evenveel tijd zouden besteden aan de analyse- en evaluatiefase als aan de design- en ontwikkelingsfase. 

4. Onderwijsontwerp of Instructional System Design

Het ADDIE model kent net als het Systems Approach Model en het Kemp-model zijn oorsprong in het instructional System Design. Deze instructional design modellen gaan uit van een doelgerichte ontwerpbenadering.

Instructional design gaat verder dan alleen het creëren van instructiemateriaal. Ik heb het daarom dit artikel steeds over onderwijsontwerp in plaats van de letterlijk vertaalde termen instructie en instructie ontwerp die je in het engelse model terugziet.

Vanwege de gelijke oorsprong zitten er overeenkomsten in de artikelen over deze modellen. Het ADDIE model is de minst complexe van de drie dus de fases van het ADDIE model kun je goed herkennen in  het Systems Approach Model en het Kemp-model.

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘