Systems Approach Model: 10 stappen voor een effectief onderwijsontwerp!

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 13 november 2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

• Wat is het Systems Approach Model
• Wat zijn de 10 stappen van Systems Approach
  1. Assess needs to identify goals
  2. Conduct Instructional analysis
  3. Analyze learners and contexts
  4. write performance objectives
  5. Develop assessment instruments
  6. Develop an instructional strategy
  7. Develop and select instructional materials
  8. Develop and conduct formative evaluation
  9. Revise instruction
  10. Design and construct summative evaluation

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in het Systems Approach Model van Dick and Carey.

Na het bekijken lezen van dit artikel weet je alles over het systems approach model en hoe je dit model kunt gebruiken bij het ontwikkelen van lessen of lessenseries.

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

Wat is het Systems Approach Model

Het Systems Approach Model, beter bekend als het Dick and Carey model, is een onderwijsontwerp model. Het model kent net als het ADDIE-model en het Kemp-model model zijn oorsprong in het instructional System Design. De modellen verschillen wel wezelijk van elkaar maar vanwege de gelijke oorsprong zitten er ook overeenkomsten in de artikkelen over deze modellen.

In het Engels wordt gesproken van een instructional design modellen. Deze instructional design modellen gaan verder dan alleen het creëren van instructiemateriaal. Ik heb het daarom dit artikel steeds over onderwijsontwerp in plaats van de letterlijk vertaalde termen instructie en instructie ontwerp die je in het engelse model terugziet. 

Het Dick en Carry model kent voor zover ik weet geen algemeen gehanteerde Nederlandse vertaling daarom heb ik de uitleg in dit artikel verder opgebouwd vanuit de Engelse termen die ik vervolgens in het nederlands toelicht. Eerst lees je de globale werking van het model daarna ga ik in op de specifike onderdelen.

‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/systems-approach-model/‘

Wat zijn de 10 stappen van Systems Approach

Het Dick and Carey model heeft tien stappen om tot een instructional desing of onderwijsontwerp te komen. De stappen zijn: identificeer onderwijsdoelen, voer een taakanalyse uit, analyseer de lerende en de context, schrijf leerdoelen, ontwikkel assessmentinstrumenten, ontwikkel onderwijsstrategieën, ontwikkel lesmaterialen, ontwikkel formatieve evaluatie, ontwikkel summatieve evaluatie en het herzie de instructies of het ontwerp.  

Je ziet dat de stappen van het model elkaar van links naar rechts opvolgen. De analyse van de lerende en de context en de taakanalyse geven input aan het opstellen van de performance objectives of wel de leerdoelen. Bovenaan zie je “herzien instructies” op basis van het formatiefe assesment. 

1. Assess needs to identify goals

Stap 1 van het model is ‘assess needs to identify goals’ ofwel het identificeren van het onderwijsdoel. De vragen die je hier moet stellen zijn: wat zijn de gewenste resultaten van het leren? Welke nieuwe kennis en vaardigheden wil je dat de leerlingen aan het eind van het onderwijs kennen en kunnen? Je legt hiermee de basis voor de leerdoelen.

Er zijn veel manieren om invulling te geven aan deze stap. Ik noem kort twee veel gebruikte aanpakken:

1. De eerste aanpak is de OE aanpak of onderwijs expert aanpak. Je praat als onderwijsontwerper met een Onderwerp Expert en zoekt uit wat een lerende moet doen om de taak uit te voeren die de expert dagelijks doet. Dit is bijvoorbeeld een goede methoede in het MBO. 
2. De tweede aanpak is die van het bestuursmandaat vaak moet onderwijs uitgevoerd worden omdat een orgaan dit wil. In het geval van het nederlandse onderwijs is dit orgaan de overheid. Voor het voortgezet onderwijs specifiek worden de eind termen en doelen vastgesteld door de stichting SLO. Vanuit deze doelen kun je verder met het ontwerpen van je onderwerijs.

Als je het onderwijsdoel hebt bepaald kun je naar stap 2 van het Systems Approach Model

2. Conduct Instructional analysis

Stap 2 van het model is ‘conduct Instructional analysis’ ofwel voer de taakanalyse uit. Je zoomt in op de sub vaardigheden en kennis die nodig zijn om het onderwijsdoel te behalen. Bijvoorbeeld, als je Excel wilt aanleren in een les, dan moet de student duidelijk weten hoe je een programma opstart, hoe de muis werkt en ook typevaardigheden zijn nuttig. Stel jezelf de vraag welke deeltaken er bestaan en op welk niveau van complexiteit. Om meer zicht te krijgen in de verschillende niveaus kun je gebruik maken van een taxonomie als classificatiesysteem. Bepaal vooraf welke kennis en vaardigheden de leerlingen al moeten bezitten aan het begin van de les om later de onderwijsdoelen te kunnen bereiken?

3. Analyze learners and contexts

Stap 3 van het model is ‘Analyze learners and contexts’ ofwel analyseer de lerende en de context. Het doel is om echt te begrijpen wie de lerende zijn, de context waarin ze gaan leren en de context waarin ze de vaardigheden uiteindelijk moeten gaan gebruiken. Hoe dichter deze context ligt bij de belevingswereld van de leerlingen hoe betekenisvoller en daarmee motiverender het onderwijs zal zijn. Beantwoord ook de vraag welke vaardigheden de leerlingen al bezitten. Door het antwoord op deze vraag te vergelijken met wat je in je taakanalyse hebt gevonden, kun je bepalen wat je de leerlingen voorafgaand aan de les of het onderwijs nog moeten leren voordat ze van start gaan. Dit is belangrijk om te weten zodat jouw onderwijsontwerp aansluit op de capaciteiten van de leerlingen. Gaat dit fout dan zal je volledige groepen leerlingen zien falen in het onderwijs dat je hebt vomgegeven en dat is voor niemand leuk, leerzaam of motiverend. 

4. Write performance objectives

Stap 4 van het model is ‘write performance objectives’ ofwel Schrijf de leerdoelen. Je hebt geanalyseerd waar je leerlingen staan aan het begin van je onderwijs en je weet wat je met ze wil bereiken. Je hebt brede onderwijsdoelen geïdentificeerd maar hoe ga je je leerlingen daarheen krijgen. Wat hebben je leerlingen nodig om de kloof tussen wat ze weten en wat ze moeten weten te overbruggen? 

Zet de brede onderwijsdoelen en behoeften van de leerling om in specifieke leerdoelen. Het gaat om doelen die beschrijven wat voor gedrag de leerlingen moeten kunnen laten zien nadat zij het onderwijs gevolgd hebben. Er zijn een hoop manieren om goede leerdoelen te formuleren: Robert Mager ontwikkelde een model voor het schrijven van leerdoelen. Doelen moeten volgens Mager ten eerste waarneembaar leerlinggedrag beschrijven, ten tweede de voorwaarden waaronder het gedrag zich moet voordoen. En ten derde de criteria voor acceptabele prestaties op de test.

Voor verdiepende informatie over het formuleren van goede leerdoelen kun je ook het specifieke artikel over het formuleren van leerdoelen bekijken.

5. Develop assessment instruments

Stap 5 van het model is ‘develop assessment instruments’ ofwel ontwikkel assesment instrumenten, Hier ontwikkel je de instrumenten waarmee je kunt meten of de leerdoelen die je gesteld hebt behaald zijn. Denk aan toetsen, interviews, producten en presentaties. Het is een manier om te bepalen hoe goed je onderwijs gewerkt heeft en of de leerlingen geleerd hebben wat je wilde dat ze zouden leren. Bekijk voor meer informatie de artikelen over Toetsing.

6. Develop an instructional strategy

Stap 6 van het model is ‘develop an instructional strategy’ ofwel ontwikkel onderwijsstrategieën. Dit is vergelijkbaar met de design fase van het ADDIE model uit de vorige artikel (Klik op deze link voor meer informatie ADDIE). Wat is de volgorde van de lessen, opdrachten etc die leiden tot het bereiken van de leerdoelen? In deze stap ontwerp je het onderwijs. Je denkt na en kiest de onderwijsstrategie die je gebruikt. Vragen die hierbij spelen zijn bijvoorbeeld: is je docentsturing hoog of laag? hanteer je een meer instructie gedreven onderwijsmodel met verwerkingsopdrachten of ga je voor probleemgestuurd leren? Hoe leren je leerlingen eigenlijk? Hoe ziet je onderwijs blend er uit? Hoe zet je technologie in? In hoeverre maak je aanspraak op het zelfregulerend vermogen van de leerlingen? Welke strategieën passen de leerlingen toe en welke werkvormen gebruik je? Je kunt hier zo ver in gaan als je zelf wil. Je hoeft hierin trouwens helemaal niet ver te gaan om goed onderwijs vorm te geven. Een lessenreeks waarin je gebruik maakt van een directe instructie model met een aantal activerende werkvormen is al een hele opgave! Het is belangrijk dat je je onderwijsstrategie baseert op bewezen onderwijstheorieën. Dit zorgt ervoor dat je effectief onderwijs vormgeeft. Het  is nu eenmaal niet zo dat elke vorm van onderwijs, werkt. Dit is een van de redenen waarom ik deze artikelen schrijf. Je kunt over alle hierboven genoemde vragen een video met theorie vinden de community van een meester in leren. Dus doe je zelf en je leerlingen een groot plezier gebruik theorie over leren bij het vormgeven van je onderwijs!

7. Develop and select instructional materials

Stap 7 van het model is ‘Develop and select instructional materials’ ofwel Ontwikkel lesmaterialen: dit is waar je het onderwijs practisch ontwikkelt. Natuurlijk gebaseerd op de door jou gekozen onderwijsstrategieën uit de vorige stap. Voor de les moet de docent lesmateriaal hebben. Tijdens deze stap identificeer je al je lesmaterialen, zowel voor de docent als de leerling Wanneer deze lesmaterialen ontwikkeld zijn is de volgende stap. 

8. Develop and conduct formative evaluation

Stap 8 van het model is ‘develop and conduct formative evaluation’ ofwel Het ontwikkelen en afnemen van formatieve evaluatie. Je komt er door het afnemen van deze formatieve evaluatie achter of je onderwijs succesvol was en je leerlingen de doelen behaald hebben. Is dat niet zo, dan zul je iets moeten herzien in je onderwijs. Dit kan bijvoorbeeld door middel van toetsvragen, een online quiz maar ook een expert werkvorm waarbij je de output verzamelt. 

9. Revise instruction

In het model zie je gestippelde lijnen. Dit zijn plekken waarop je het onderwijsontwerp kunt herzien. Bijvoorbeeld een aanpassing in de leerdoelen of het materiaal. Het kan ook dat je evaluatie een herziening nodig heeft omdat deze foute vragen bevat waardoor alle leerlingen slecht scoren. In het model heet dit ‘revise instruction’. Deze stap is een soort van stap 9. Al kun je de herziening van je onderwijs beter zien als een cyclisch proces dan een vaste stap. Op deze manier biedt het model de mogelijkheid om bepaalde stappen aan te scherpen zodat je het onderwijsontwerp kunt verfijnen.

In mijn ervaring is het meer de norm dan de uitzondering dat je on-the-fly aanpassingen doet in je onderwijs om ervoor te zorgen dat de doelen behaald worden. Structurele aanpassingen gebeuren vaak pas nadat het onderwijs gegeven is. Het kwam bij mij na meerdere jaren bijgestellen voor dat een groep leerlingen zo door mijn onderwijsontwerp heen vlogen. Als dit lukte gaf dit mij altijd een enorme kick. Daarna vond ik het wel minder leuk en zelfs een beetje saai om deze onderdelen weer te geven. Tegelijkertijd gaven juist deze onderdelen mij enorm veel rust en tijd. Iets dat in het onderwijs meer dan welkom is. Daarmee kon ik mijn aandacht bijvoorbeeld richten op andere ontwikkeltaken of specifieke behoefte van leerlingen te richten. 

10. Design and construct summative evaluation

Stap 10 van het model ‘Design and construct summative evaluation’ ofwel ontwikkelen en afnemen van summatieve evaluatie. Dit kan de vorm hebben van een test, een presentatie of een product.  Eigenlijk alles waarmee je kunt meten of de doelen behaald zijn. Denk aan een cijfer dat gebruikt wordt voor een rapport en of de overgangsbeslissing. Deze summatieve evaluatie geeft jou als ontwerper ook een definitieve uitslag over de effectiviteit van het onderwijs. Het streven van elk onderwijsontwerp is wat mij betreft dat alle leerlingen de doelen behalen. Gebruik de resultaten als  input voor het verbeteren van je ontwerp voor vervolggroepen of jaargangen die het door jou ontworpen onderwijs nog gaan volgen.

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘