Meester in Groepsvorming: Het Tuckman Model voor Effectieve Groepsdynamica

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 23/februari/2024
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

1. Inleiding Groepsvorming
2. Welke groepsfases zijn er?
3. Wat is Groepsdynamica?
4. Hoe stuur je groepsvorming en Groepsdynamica de Les?

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in groepsvorming en de fases van Tuckman. Vanuit mijn achtergrond als biologie leraar, onderwijskundige en lerarenopleider schijf ik artikelen en maak ik video’s fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden. Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën geordend per thema en een groep onderwijsprofessionals waar je je inhoudelijke vragen aan kunt stellen.

1. Inleiding Groepsvorming

In de school en in de klas is samenwerking en het begrijpen van de dynamiek binnen groepen cruciaal voor een veilig en ordelijk leerklimaat. Daarmee is deze veiligheid een vereiste om tot een effectief leerproces te komen. Het Tuckman-model, ontwikkeld door psycholoog Bruce Tuckman in de jaren ’60, biedt een helder en systematisch kader voor het ontcijferen van deze dynamiek. Dit model identificeert vijf essentiële fasen van groepsvorming: vorming, storming, norming, performing, en adjourning, die elk unieke uitdagingen en kansen voor groei en ontwikkeling binnen een groep presenteren. Het Tuckman-model is een handig handvat voor leraren om de complexiteit van groepsdynamica beter begrijpen en in goede banen te leiden, om zo van de initiële onzekerheden en conflicten tot de uiteindelijke synergie en prestaties in de groep te komen. Dit artikel duikt diep in de kern van elk van deze fasen, onderzoekt de invloed ervan op teamdynamiek en biedt inzichten in hoe effectief door deze fasen te navigeren om een cohesief en productief team te bouwen! Lees het artikel of bekijk de video voor meer informatie over hoe dit werkt.

‘Deze video is gewoon vrij te gebruiken! Link wel even naar ‘https://eenmeesterinleren.nl/het-tuckman-model-van-groepsvorming/‘

2. Welke groepsfases zijn er?

Tuckman onderscheid vijf groepsfases in zijn model: vorming, storming norming, preforming en Adjouring. ik behandel ze één voor één en ga daarna in op de rol van jouw als docent.

1. Vorming: Hier komt een nieuwe groep bij elkaar, bijvoorbeeld aan het begin van het schooljaar of wanneer een nieuwe leerling of docent deel wordt van de groep. Het is een fase waarin de groep zich vormt en iedereen zich afvraagt wie de anderen zijn en hoe de verhoudingen liggen. Als docent is het nuttig om deze periode te gebruiken voor kennismakingsactiviteiten.
2. Storming: Zonder interventie van de docent gaat de groep automatisch over naar de stormingfase, waarin sociale posities ontstaan en leden bepaalde rollen op zich nemen. Conflicten en irritaties kunnen voorkomen, en de grenzen worden vaak opgezocht.
3. Norming: Na de stormingfase komt de normingfase, waarin de normen binnen de groep worden bepaald. Als de docent niet ingrijpt, ontstaan deze normen vanuit de stormingfase. Sociale posities zijn gevormd, en nu ontstaan er geschreven en ongeschreven regels over hoe men met elkaar en met leren omgaat.
4. Performing: In deze fase handelt de groep volgens de gevormde sociale posities en regels. Het is de ‘way of life’ geworden in de klas, en veranderingen aanbrengen is lastig.
5. Adjourning (hier verkeerd geschreven als “Turning”): In deze laatste fase gaat de groep uit elkaar. Dit kan gaan om enkele leerlingen die vertrekken of een nieuwe docent die toetreedt. Gedragingen kunnen veranderen als vooruitzicht op het uiteengaan van de groep.

3. Wat is Groepsdynamica?

Groepsdynamica, een kernbegrip binnen de sociale psychologie, verwijst naar de interactiepatronen, processen en veranderingen die binnen groepen plaatsvinden. Deze dynamica wordt gevormd door de individuele eigenschappen van de groepsleden, hun interacties, en de context waarbinnen de groep functioneert. Tuckman’s model van groepsvorming, met de fasen vorming, storming, norming, performing en adjourning, biedt een gestructureerde lens om deze dynamische interacties te observeren en te begrijpen. In elke fase van Tuckman’s model speelt groepsdynamica een cruciale rol in het beïnvloeden van de overgang en ontwikkeling van de groep.

Bijvoorbeeld, tijdens de storming fase kunnen de onderliggende groepsdynamica en de daaruit voortkomende conflicten, indien positief aangepakt, leiden tot een sterker gevoel van eenheid en samenhang in de norming fase. Dit benadrukt het belang van een diepgaand begrip van groepsdynamica voor het faciliteren van groepsontwikkeling en het bereiken van optimale prestaties doorheen de verschillende fasen die Tuckman beschrijft.

4. Hoe stuur je groepsvorming en Groepsdynamica de Les?

Als docent is het doel om de storming- en normingfase om te draaien, zodat je invloed hebt op de normen die binnen de klas gelden. Dit helpt bij het creëren van positieve normen en waarden binnen de groep, eenheid te bevorderen, en ervoor te zorgen dat jouw regels ook de regels van de groep worden. Door direct vanuit de vormingsfase naar de normingfase te gaan, kun je als docent voorkomen dat leerlingen zelf de sociale posities en regels bepalen. Dit maakt het mogelijk om een positievere groepsdynamiek te bevorderen en zorgt voor een duidelijk kader van regels en verwachtingen.

Wanneer je als docent geen begeleiding biedt als docent, komt storming voor vorming. Wanneer het groepsproces echter begeleid wordt door een docent, zou de volgorde als volgt moeten zijn, waarbij warming en storming zijn omgedraaid, wat zorgt voor een klas die positieve normen en waarden hanteert en waarbij de regels en consequenties duidelijk zijn.

Door aandacht te besteden en actief te werken aan een goed verloop van de groepsfases is het mogelijk om groepen eerder effectief aan het werk te krijgen of de juiste interventies te ontwikkelen voor groepen die vastgelopen zijn. De afbeelding hieronder geeft een overzicht van de effectiviteit van een Team, groep of klas in de verschillende groepsfases van Tuckman.

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘