Gibbs’ Reflectieve Cyclus: Het model voor zelfreflectie!
Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 12 januari 2025
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘
Inhoudsopgave
- Wat is het reflectie model van Gibbs?
- Hoe reflecteer je met model van Gibbs
- Gratis GIBS-reflectieformulier
- GIBS reflectie in de onderwijspraktijk
Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in het Reflectie model Gibs.
Na het lezen van dit artikel ken je de zes fasen van het model en weet je welke vragen je daarbij kunt stellen om zelf te gaan reflecteren.
Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden.
Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.
1. Wat is het reflectie model van Gibbs?
De reflectieve cyclus van Gibbs werd ontwikkeld door Graham Gibbs in 1988 om structuur te bieden bij het leren van ervaringen (ofwel zelfreflectie). De cyclus is dan ook bijzonder geschikt voor herhaalde ervaringen, waarbij je kunt leren en van zowel succesvolle als minder succesvolle gebeurtenissen.
De cyclus is een van de bekendste cyclische modellen voor zelfreflectie, waarbij je door zes fasen wordt geleid om een ervaring te verkennen: beschrijving, gevoelens, evaluatie, analyse, conclusie en actieplan.
- Beschrijving van de ervaring
- Gevoelens en gedachten over de ervaring
- Evaluatie van de ervaring, zowel positief als negatief
- Analyse om de situatie te begrijpen
- Conclusie over wat je hebt geleerd en wat je anders had kunnen doen
- Actieplan voor hoe je in de toekomst met vergelijkbare situaties omgaat, of algemene veranderingen die je passend vindt.
Als je merkt dat slechts enkele vragen nuttig voor je zijn, focus dan daarop. Door wel elk stadium te overwegen, kijk je mee kritisch naar je leerervaring. Dit is een vorm van zelfreflectie.
2. Hoe reflecteer je met model van Gibbs?
Ik ga op elke fase dieper in op elke fase van het model aan de hand van een voorbeeld en geef een aantal vragen die je per fase kunt stellen. Je hoeft niet allemaal te beantwoorden, maar ze kunnen je helpen om te bepalen wat je in dat stadium zou kunnen opnemen.
Fase 1 Beschrijving
Hier beschrijf je de situatie in detail. De belangrijkste punten om op te nemen zijn wat er precies is gebeurd. Je gevoelens en conclusies komen in latere fasen aan bod.
Nuttige vragen in deze fase zijn:
- Wat is er gebeurd?
- Wanneer en waar is het gebeurd?
- Wie was erbij aanwezig?
- Wat heb jij en wat hebben de anderen gedaan?
- Wat was de uitkomst van de situatie?
- Waarom was je daar?
- Wat wilde je dat er zou gebeuren?
Voorbeeld van ‘Beschrijving’
Voor een groepswerkopdracht besloten mijn groep (3 anderen) en ik om de verschillende secties te verdelen, zodat iedereen een deel kon onderzoeken. We verwachtten dat we de opdracht op de dag voor de deadline in elkaar konden zetten, zonder extra tijd te plannen voor het gezamenlijk schrijven. Toen we echter bijeenkwamen, bleek dat de secties in verschillende stijlen waren geschreven. We moesten daarom het grootste deel van de opdracht herschrijven om er één samenhangend geheel van te maken. Hoewel we genoeg tijd hadden voor de deadline om elk onze secties te schrijven, hadden we geen tijd ingepland voor eventuele herschrijvingen. Hierdoor moesten twee groepsleden hun avondplannen annuleren om de opdracht op tijd af te krijgen.
Fase 2. Gevoelens
Hier verken je de gevoelens of gedachten die je had tijdens de ervaring en hoe deze de ervaring hebben beïnvloed.
Nuttige vragen in deze fase zijn:
- Wat voelde je tijdens de situatie?
- Wat voelde je voor en na de situatie?
- Wat dacht je tijdens de situatie?
- Wat denk je nu over de situatie?
Bijvoorbeeld tijdens een groepsopdracht.
Voordat we samenkwamen en realiseerden dat we nog veel werk te doen hadden, voelde ik me vrij ontspannen en dacht ik dat we slim waren geweest door het werk te verdelen. Toen we ons realiseerden dat de secties niet zonder herschrijven konden worden ingeleverd, raakte ik gefrustreerd. Ik was zeker dat het zou werken, en had daardoor weinig motivatie om aan het herschrijven te beginnen. Maar omdat twee groepsleden hun plannen moesten annuleren, voelde ik me schuldig. Dit schuldgevoel zorgde ervoor dat ik harder werkte om het sneller af te krijgen. Achteraf ben ik tevreden dat we hebben doorgezet en het werk hebben voltooid.
Fase 3. Evaluatie
Dit is de fase waarin je kijkt naar wat goed en minder goed ging in de situatie. Probeer objectief te zijn en beide kanten van de situatie te belichten.
Nuttige vragen in deze fase zijn:
- Wat was goed en slecht aan de ervaring?
- Wat ging er goed?
- Wat ging er minder goed?
- Wat hebben jij en anderen bijgedragen aan de situatie?
Bijvoorbeeld
Wat goed ging, was dat ieder groepslid op tijd goed werk leverde voor zijn of haar sectie. Bovendien motiveerde het feit dat twee groepsleden hun plannen annuleerden ons om harder te werken en de opdracht af te ronden. Wat niet goed ging, was dat we ervan uitgingen dat onze schrijfstijlen hetzelfde zouden zijn, wat duidelijk niet het geval was. Hierdoor moesten we veel herschrijven, wat tijd kostte en voor extra stress zorgde.
Fase 4. Analyse
In deze fase probeer je betekenis te geven aan wat er is gebeurd. Je kunt proberen te begrijpen waarom dingen goed of slecht gingen en of er relevante theorieën zijn die je kunt toepassen.
Nuttige vragen in deze fase zijn:
- Waarom gingen dingen goed?
- Waarom gingen dingen niet goed?
- Welke kennis kan helpen om de situatie te begrijpen?
Bijvoorbeeld
De reden dat de aanvankelijke taakverdeling goed ging, was dat iedereen een onderdeel koos dat overeenkwam met zijn of haar sterke punten. Ik heb eerder op deze manier gewerkt en merkte dat ik graag werk op gebieden die overeenkomen met mijn sterke punten. Het lijkt logisch dat dit ook in groepsverband goed werkt.
We dachten echter dat dit ons tijd zou besparen bij het samenvoegen van de stukken, maar in werkelijkheid kostte het ons veel meer tijd. De oorzaak hiervan was waarschijnlijk dat we niet hadden gepland hoe we de secties op elkaar zouden afstemmen. Ik denk dat het gebrek aan een gezamenlijk plan voor stijl en structuur ons naar deze situatie leidde.
Volgens de theorie van Belbin (2010) heeft elk teamlid bepaalde sterke en zwakke punten die het in een team brengt. Hoewel we hier niet expliciet over nadachten, hebben we ieders sterkte effectief benut. Een andere theorie die dit kan verklaren, is ‘Groupthink’ (Janis, 1991), waarbij groepsleden geen andere meningen naar voren brengen om geen outsider te lijken. Waarschijnlijk hebben we te weinig kritiek geleverd op ons eigen plan, omdat we er vanuit gingen dat het wel zou werken.
Fase 5. Conclusie
Hier kun je conclusies trekken over wat je hebt geleerd en welke aanpassingen je in de toekomst zou moeten maken.
Nuttige vragen in deze fase zijn:
- Wat heb ik geleerd van deze situatie?
- Hoe had dit positiever kunnen verlopen voor iedereen?
- Welke vaardigheden moet ik ontwikkelen?
Bijvoorbeeld
Ik heb geleerd dat als een groep werk wil verdelen, we duidelijk moeten plannen hoe de secties eruit moeten zien en aanvoelen. Dit zou het waarschijnlijk mogelijk hebben gemaakt om de secties samen te voegen zonder veel herschrijven. Ook heb ik geleerd dat we vaker de beslissingen die we als groep nemen, kritisch moeten bekijken om ervoor te zorgen dat we niet blindelings instemmen vanwege groepsdruk.
Fase 6. Actieplan
In deze fase maak je een plan voor wat je in de toekomst anders zou doen in vergelijkbare situaties. Denk ook na over hoe je ervoor zorgt dat je deze veranderingen daadwerkelijk doorvoert.
Nuttige vragen in deze fase zijn:
- Wat zou ik anders doen als ik dit opnieuw zou doen?
- Hoe ontwikkel ik de benodigde vaardigheden?
- Hoe zorg ik ervoor dat ik de volgende keer anders handel?
Bijvoorbeeld
De volgende keer dat ik in een groep werk, zal ik een gesprek beginnen over ieders sterke punten. Dit werkt goed als ijsbreker en helpt bij de taakverdeling. Als we besluiten het werk te verdelen, zal ik erop aandringen dat we eerst plannen hoe we willen dat het eindresultaat eruitziet. Misschien kunnen we ook een sectie samen schrijven als voorbeeld, zodat we een referentiepunt hebben voor onze individuele bijdragen. Daarnaast zal ik erop aandringen dat we onze beslissingen kritisch evalueren om groepsdenken te voorkomen.
3. Gratis GIBS-reflectieformulier
Ik heb een gratis reflectieformulier gemaakt dat je helpt je bij het maken van een volledige reflectie volgens het GIBS model van reflectie. Je vindt de wordt en excell versie van het reflectieformulier op de community van een meester in leren via deze link.
4. GIBS reflectie in de onderwijspraktijk
Het reflectie model van GIBS is een goede manier om een ervaring te verwerken en zo op jezelf te reflecteren.
Dit kan een eenmalige ervaring zijn, of een situatie die je regelmatig tegenkomt, zoals vergaderingen met een team waarmee je moet samenwerken of een situatie in de les.
Gibbs adviseerde oorspronkelijk het gebruik van de cyclus bij situaties die herhaalde voorkwamen, maar het model is ook prima toepasbaar op eenmalige ervaringen.
Op zoek naar praktische kennis over onderwijs en
een betrokken groep collega’s om samen mee te leren?
“Al je vragen over onderwijs, leren en lesgeven snel en op een pek beantwoord door
collega’s en andere experts”
‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘