De Incidentmethode: ‘De 10 Stappen Van Intervisie!‘

Auteur: Basten Berg
Gepubliceerd: 12 januari 2025
Redacteur: Gezocht
‘Wil je dit artikel redigeren? Dat kan! Heb je een foutje gevonden of mis je informatie? Stuur dan een mail naar bastenberg@eenmeesterinleren.nl en help zo mee om het onderwijs te verbeteren.‘

Inhoudsopgave

1. Wat is de intervisie volgens de incidentmethode?
2. Hoe werkt de incidentmethode in intervisie?
3. Checklist: De 10 rondes van intervisie uitgelegd!
   • Ronde 1. De Keuze van het incident voor de intervisie
   • Ronde 2. Het Schetsen van de probleemsituatie
   • Ronde 3. Het Noteren van vragen om informatie
   • Ronde 4. De Informatieronde
   • Ronde 5. De Analyse van de situatie
   • Ronde 6. De Schriftelijke standpuntbepaling door de groep
   • Ronde 7. De standpuntbepalingen
   • Ronde 8. Het Bekijken wat de inbrenger deed
   • Ronde 9. De afsluitende discussie
   • Ronde 10. De Evaluatie
4. Het belang van een gespreksleider bij de incidentmethode
5. Samenvatting

Welkom op het platform eenmeesterinleren.nl. Een plek voor leraren, andere onderwijsprofessionals en iedereen die geïnteresseerd is in de incidentmethode van Hendriksen, ook wel de Collegiale casus genoemd. 

Na het lezen van dit artikel ken je de stappen van de incidentmethode en kun je deze inzetten voor groepsintervisie op jouw school.

Vanuit mijn achtergrond als leraar biologie, onderwijskundige en lerarenopleider schrijf ik artikelen en maak ik video’s om fundamentele theorieën over onderwijs, leren en lesgeven begrijpelijk aan te bieden.

Op de community voor leraren vind je een overzicht van alle uitgewerkte theorieën, geordend per thema en een groep collega’s om samen mee te leren.

1. Wat is de intervisie volgens de incidentmethode?

Jeroen Hendriksen publiceerde de incidentmethode in 2000 in zijn boek “Intervisie bij werkproblemen”. De incidentmethode is bedoeld een laagdrempelige van intervisie zonder externe begeleider en bestaat uit tien rondes rondom een casus van een van de deelnemers.

2. Hoe werkt de collegiale casus?

De incidentmethode of collegiale casus is ontworpen als een laagdrempelige en praktische voor intervisie aanpak die geen deskundige begeleiders vereist.

Het doel is om collega’s elkaar doormidel van intervisie te laten ondersteunen bij het oplossen van werkproblemen door middel van een gestructureerde discussie en analyse

Het intervisieproces bestaat uit tien rondes, waarin deelnemers systematisch een situatie bespreken die door één van hen wordt ingebracht.

Door middel van vragen, analyse en reflectie komt de groep tot nieuwe inzichten en concrete handelingsperspectieven.

Uniek aan deze intervisiemethode is dat het geen externe begeleider vereist, waardoor de intervisie laagdrempelig en praktisch is.

De gespreksleider van de intervisie wordt uit de groep gekozen en heeft wel een belangrijke rol in het bewaken van de structuur en zorgt ervoor dat elke ronde gericht blijft op het doel: leren van elkaar en samen tot oplossingen komen.

3. Checklist: De 10 rondes van intervisie uitgelegd!

In deze checklist van de incidentmethode zie je alle tien de rondes. Ik leg de rondes van de intervisie één voor één en illustreer ze met een praktijkvoorbeeld. Ik heb de checklist gemaakt om je helpt je tijdens het uitvoeren van een incidentmethode. Je kunt de word en excell versie van de checklist gratis downloaden op de community van een meester in leren via deze link. 

Ronde 1. De Keuze van het incident voor de intervisie

• Alle deelnemers noteren en presenteren een incident.
• De groep kiest één incident uit.

Bijvoorbeeld: een conflictsituatie tussen leerlingen, een moeilijke ouder, een les die niet goed verliep enzovoort. 

Een groep docenten kiest tijdens de intervisie, na het noteren en bespreken van alle incidenten, het incident van docent Sarah. Zij heeft een moeilijke situatie gehad met een leerling die constant stoorde tijdens de les en de groep vindt het waardevol dit incident te bespreken.

Ronde 2. Het Schetsen van de probleemsituatie

Duur: +/- twee minuten

• De inbrenger brengt de gebeurtenis kort en zakelijk in, tot aan het kritische moment.

Sarah  beschrijft kort de situatie. “Tijdens mijn wiskundeles gisteren bleef een leerling, Tom, voortdurend praten en stoorde hij de les. Ondanks meerdere waarschuwingen, bleef hij doorgaan. Op een gegeven moment voelde ik me gefrustreerd en wist ik niet meer wat ik moest doen.”

Ronde 3. Het Noteren van vragen om informatie

Duur: +/- vijf minuten

• De deelnemers noteren de vragen, waarop zij antwoord nodig hebben om meer inzicht te krijgen in de situatie, individueel.
• Ze noteren vragen zoals:
  * Wat was de sfeer in de klas vóór het incident?
  * Heeft Tom vaker storend gedrag vertoond?
  * Hoe reageerden de andere leerlingen op Tom’s gedrag?
• De inbrenger wacht even rustig af.

Ronde 4. De Informatieronde

Duur: +/- vijftien minuten

• De deelnemers stellen hun vragen aan de inbrenger. Net zo lang tot zij de situatie scherp hebben.
• Let er in deze ronde af dat je samen of doormiddel van de gesprekslijder bewaakt dat de vragen alleen maar over de situatie gaan en niet over het vervolg van de probleemsituatie of de oplossing van Sarah.

De docenten stellen de meest relevante vragen aan Sarah om de situatie beter te begrijpen. Sarah geeft meer context en beantwoordt de vragen zo goed mogelijk. Er wordt besproken dat: 
* De sfeer was aanvankelijk goed was, maar gespannen werd door Tom’s gedrag.
* Tom eerder storend gedrag heeft vertoond, vooral na pauzes.
* De andere leerlingen zichtbaar geïrriteerd waren door Tom’s gedrag, sommigen probeerden hem te negeren, terwijl anderen hem aanspoorden om stil te zijn.

Ronde 5. De Analyse van de situatie

Duur: +/-  tien minuten

• De deelnemers bespreken met elkaar hoe zij de situatie zien.
• De inbrenger ziet toe en luistert.

De eerste docent zecht “De andere leerlingen werden ook beïnvloed door Tom’s gedrag. Dit is iets om in gedachten te houden, omdat het niet alleen om Tom gaat, maar om de hele klasdynamiek. Misschien moeten we de klasregels en verwachtingen duidelijker communiceren.”

De volgende docent zecht: Het lijkt erop dat Tom’s storende gedrag mogelijk verband houdt met wat er tijdens de pauze gebeurt. Misschien voelt hij zich na de pauze extra onrustig of heeft hij negatieve interacties met andere leerlingen.” Zo komt iedere docent aan de beurt. 

Ronde 6. De Schriftelijke standpuntbepaling door de groep

Duur: +/-  vijftien minuten

• Alle deelnemers schrijven hun eigen plan van aanpak.

Elke docent schrijft zijn of haar eigen plan van aanpak op. Dit omvat hoe zij denken dat Sarah het incident het beste had kunnen aanpakken en welke stappen ze in de toekomst zou kunnen nemen.

Ronde 7. De standpuntbepalingen

Duur: +/- tien minuten

• De verschillende plannen worden in de groep gebracht.
• Er wordt in deze ronde niet gereageerd op elkaars plannen!
• De docenten delen hun plannen van aanpak met de groep.

Bijvoorbeeld:
* Probeer een privégesprek met Tom om de onderliggende oorzaken van zijn gedrag te begrijpen.
* Introduceer een klassengesprek over respect en aandacht tijdens de les.
* Werk samen met de schoolpsycholoog om een gedragsplan op te stellen voor Tom. 

In het echt zullen deze plannen wat uitgebreider zijn en bijvoorbeeld een stappenplan of handelingssuggestie bevatten.

Ronde 8. Het Bekijken wat de inbrenger deed

Duur: +/-  vijf minuten

• De inbrenger vertelt hoe hij feitelijk zelf handelde in de situatie of wat zijn voornemens op dit moment zijn. 
• De andere docenten horen dit aan en reageren niet!

Sarah vertelt hoe ze feitelijk handelde in de situatie. “Ik heb uiteindelijk Tom naar de gang gestuurd en de les voortgezet. Na de les heb ik een gesprek met hem gehad, maar hij leek niet echt open te staan voor mijn uitleg.”

Ronde 9. De afsluitende discussie

Duur: +/- vijfentwintig minuten

• Alle deelnemers bespreken de verschillende benaderingen die zijn gepresenteerd.
• Bespreek de voor- en nadelen van de verschillende aanpakken.
• Stel aan de orde of de inbrenger behoefte heeft om te reageren of een vraag te stellen. 

De groep bespreekt de verschillende benaderingen die zijn gepresenteerd en stelt vragen aan elkaar.

Sarah deelt haar gedachten over de ontvangen feedback en bespreekt en stelt vragen. Sarah geeft aan of ze verdere reacties en suggesties nodig heeft. De groep geeft meer input aan Sarah en samen worden de voor- en nadelen van de verschillende aanpakken besproken.

Ronde 10. De Evaluatie

duur: +/- tien minuten

• De inbrenger deelt welke tips, plannen of handelingsalternatieven mee neemt. 
• De deelnemers delen wat zij zelf geleerd hebben van deze bespreking.
• Iedereen noteert wat zij vonden van de methodiek.

in deze ronde worden geen adviezen meer uitgewisseld of discussie gevoerd. 

Sarah deelt wat zij mee neemt. Ze geeft aan de focus op de klassenregels te gaan leggen en eens bij de mentor en conciërge uit te vragen wat er zich afspeelt in de pauze. Elke deelnemer deelt kort wat hij/zij heeft geleerd heeft van de intervisie en wat ze van de methodiek vonden. Dit helpt om het leerproces te borgen en de methodiek te verbeteren voor toekomstige sessies.

4. Het belang van een gespreksleider bij de incidentmethode

Voor een succesvolle intervisie volgens de incidentmethode is het nootzakelijk om een gespreksleider aan te wijzen die zorgt dat tijdens de rondes alleen de gewenste punten besproken worden. Je zult merken dat docenten die geen ervaring hebben met de methode  al in ronde 2 vragen gaan stellen of in ronde 5 adviezen gaan uitbrengen. Voor een diepgaande reflectie is het belangrijk dat de gesprekslijder dit niet toestaat. Docenten groepen met ervaring in de incidentmethode kunnen de inhoud van de rondes vaak wel zelf bewaken.  De methode duurt ongeveer een uur, maar je kunt de stappen naar je eigen wens beperken of verlangen om de intervisie diepgaander te maken of te zorgen dat deze in de beschikbare tijd past. De gespreksleider kan ook het tempo van de intervisie lijden.

5. Samenvatting

De incidentmethode is een intervisiemethode die bestaat uit tien rondes en is ontworpen als een laagdrempelige en praktische aanpak.

Het doel van de intervisie is om collega’s elkaar te laten ondersteunen bij het oplossen van werkproblemen door middel van een gestructureerde discussie en analyse.

Hier volgt een samenvatting van de tien rondes tijdens de intervisie:

1. De keuze van incident. Alle deelnemers noteren en presenteren een incident. De groep kiest één incident uit.
2. Het schetsen van de problemsituatie. De inbrenger brengt de gebeurtenis kort en zakelijk in, tot aan het kriti-sche moment.
3. Het noteren van vragen om informatie. De deelnemers noteren vragen om meer inzicht te krijgen in de situatie.
4. De Informatieronde. De deelnemers stellen aan de inbrenger de genoteerde vragen.
5. De analyse van de situatie. De deelnemers bespreken met elkaar hoe zij de situatie zien. De inbrenger ziet toe en luistert.
6. De schriftelijke standpuntbepaling door de groep. Alle deelnemers schrijven hun eigen plan van aanpak.
7. De standpuntbepalingen. De verschillende plannen worden in de groep gebracht.
8. Het bekijken wat de inbrenger deed. De inbrenger vertelt hoe hij feitelijk zelf handelde in de situatie of wat zijn voornemens op dit moment zijn.
9. De Afsluitende discussie. Alle deelnemers bespreken de verschillende benaderingen die zijn gepresenteerd. Bespreek de voor- en nadelen van de verschillende aanpakken. Stel aan de orde of de inbrenger behoefte heeft om te reageren of een vraag te stellen. 
10. De Evaluatie. De inbrenger deelt welke tips, plannen of handelingsalternatieven mee neemt. De deelnemers delen wat zij geleerd hebben van deze bespreking. Iedereen deelt wat zij vonden van de methodiek.

De incidentmethode is een flexibele intervisiemethode die ongeveer een uur in beslag neemt, maar kan worden aangepast aan de beschikbare tijd en de wensen van de groep. Een gespreksleider die de intervisie lijd is essentieel om de rondes goed te laten verlopen en de gewenste structuur te bewaken.

‘Heb je vanuit je expertise of ervaring aanvullingen of kritiek op het artikel? Deze input is altijd welkom! Stuur dan een mail naar support@eenmeesterinleren.nl, zodat we informatie toe kunnen voegen of de fout kunnen herstellen!‘